ریال دیجیتال یا رمز ریال چیست و آیا قابل اعتماد است؟

تعریف و آموزش رمز ارز

نویسنده:
فرشاد قاسمعلی

ریال دیجیتال یک نوع پول نقد الکترونیکی است که به عنوان نسخه الکترونیکی اسکناس‌های رایج در ایران مطرح شده است و از نظر ارزش هم به ریال کاغذی سنتی موجود متصل می‌شود.

ریال دیجیتال این امکان را خواهد داد که اصل و ذات پول به صورت الکترونیکی منتقل شود و دیگر نیازی به تسویه بین بانکی نباشد. بنابراین، تراکنش‌های مبتنی بر ریال دیجیتال بلافاصله انجام می‌شوند و دریافت و پرداخت وجوه در کسری از ثانیه ممکن خواهد شد.

ریال دیجیتال چیست ؟

ریال دیجیتال در کیف دیجیتال همانند پول کاغذی در کیف پول شما است. ریال دیجیتال ارزش پذیر نیست و نوسان قیمت ندارد. ریال دیجیتال ریسک ندارد و عملیات آن با کیف پول انجام می‌شود.

مزایا و ویژگی‌های ریال دیجیتال

بعد از آشنایی با تعریف ریال دیجیتال، حالا نوبت به شناخت مزایا و ویژگی‌های آن می‌رسد. برخی از مزایای ریال دیجیتال عبارتند از:

حذف واسطه بانکی

زمانی که اسکناس میان افراد مبادله می‌شود، شخص ثالثی وجود ندارد. اما زمانی که مثلا از کارت بانکی برای انتقال پول از یک حساب به حساب دیگر استفاده می‌کنید، بانک به عنوان شخص سوم و واسطه حضور دارد و امکان انتقال وجه را فراهم می‌کند. در صورت استفاده از ریال دیجیتال، دیگر واسطه‌ای در کار نیست و مانند مبادله اسکناس بین افراد، بدون حضور شخص سوم انجام می‌شود.

کاهش هزینه‌های تولیدی بانک مرکزی

با ورود ریال دیجیتال، نیاز به انتشار اسکناس و مسکوک توسط بانک مرکزی نیز کاهش پیدا می‌کند و این امر منجر به کاهش هزینه‌های تولیدی بانک مرکزی می‌شود.

افزایش سرعت مبادلات پولی

ریال دیجیتال نسبت به کارت‌های اعتباری سرعت گردش بیشتری دارد و این یعنی استفاده از ریال دیجیتال به افزایش سرعت مبادلات پولی کمک بسیاری خواهد کرد.

امنیت بالاتر

طراحی ریال دیجیتال به گونه‌ای است که ردیابی وجوه به طور دقیق قابل انجام است و حتی در صورت سرقت اطلاعات و هک گوشی تلفن هوشمند توسط سارقین و هکر‌ها امکان ردیابی وجود دارد و در نتیجه بالاترین سطح امنیت را می‌توان برای ریال دیجیتال در مقایسه با اسکناس و کارت‌های اعتباری متصور بود.

فراهم آوردن یک انتخاب جدید برای شهروندان

شهروندان آزاد هستند تا پول و درآمد خود را به شکل‌های مختلف نگهداری کنند و اغلب افراد ترجیح می‌دهند که از ترکیبی از اشکال مختلف دارایی (اسکناس، طلا، حساب بانکی و غیره) استفاده کنند. ریال دیجیتال به عنوان یک شکل از دارایی، یک انتخاب جدید برای شهروندان فراهم می‌کند و مردم می‌توانند بخشی از پول خود را به صورت ریال دیجیتال نگهداری کنند.

مبارزه با پول‌شویی

ریال دیجیتال تحت نظارت بانک مرکزی و دولت خواهد بود. بنابراین، بانک مرکزی می‌تواند با توجه به دسترسی به تراکنش‌های انجام شده و جزئیات آن‌ها از جابه‌جایی پول در سطح کلان مطلع شود و علاوه‌بر این، مانع از ایجاد اختلال در نظم اقتصادی و  بروز مشکلات مالی گوناگون شود.

هدف از طراحی ریال دیجیتال چیست؟

طبق اعلام معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، هدف از طراحی ریال دیجیتال در بانک مرکزی تبدیل اسکناس به یک موجودیت قابل برنامه‌ریزی و برنامه‌نویسی است که اصطلاحا به آن open money می‌گویند. از طریق این فرآیند، پول دارای موجودیت هوشمند خواهد شد. به عنوان مثال اگر شخصی تسهیلاتی را از بانک به صورت ریال دیجیتال دریافت کند، این امکان برای بانک فراهم می‌شود که بتواند ببیند مبلغ موردنظر دقیقا در جایی سرمایه‌گذاری شده است که قبلا هدف‌گذاری شده بود یا خیر. این در حالی است که در مورد اسکناس و سایر روش‌های انتقال وجوه امکان ردیابی هوشمند برای بانک وجود نداشت.

بگذارید برای جا افتادن مفهوم، یک مثال دیگر را مرور کنیم.

فرض کنید در خیابان مشغول قدم زدن هستید و ناگهان یک اسکناس ۱۰۰ هزار تومانی از جیب شما بر زمین می‌افتد و شما متوجه این موضوع نمی‌شوید و به راه خود ادامه می‌دهید. شخص دیگری که پشت سر شما در حال حرکت است، متوجه این موضوع شده و اسکناس شما را در جیب خودش می‌گذارد. به خانه می‌روید و می‌بینید که اسکناس خود را گم کرده‌اید. خب، حالا تکلیف چیست؟ می‌توانید بفهمید که چه کسی اسکناس شما را برداشته است؟ قطعا خیر، چون قابلیت پیگیری وجود ندارد. ریال دیجیتال آمده است تا این نواقص را برطرف کند. به بیان بهتر، ریال دیجیتال فضای نوآورانه‌ای در عرصه پولی ایجاد خواهد کرد و در صورت پذیرش حداکثری آن، اندک اندک بساط سرقت، کلاهبرداری و فساد مالی برچیده خواهد شد.

بانک و حساب آف شور چیست؟

سئوالات متداول

آیا ریال دیجیتال ناقض حریم خصوصی است؟

مخالفان ریال دیجیتال بر این باور هستند که قابلیت برگشت‌پذیری، کنترل کردن برداشت و روش خرج کردن پول و برداشت آنی مالیات نیز از دیگر اشکالات جدی واردشده بر ریال دیجیتال هستند.

آیا سرمایه‌گذاری بر روی ریال دیجیتال منطقی است؟

بر اساس آن چیزی که بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده، ریال دیجیتال نماینده اسکناس فیزیکی ریال است که در فضای دیجیتال استفاده می‌شود و به عنوان ابزاری است که صرفا فرآیند پرداخت را تسهیل می‌کند. این یعنی رمز ریال فعلا یک گزینه و موقعیت سرمایه‌گذاری نیست. البته این احتمال وجود دارد که اگر پروژه فعلی خوب پیش برود، بعدها بانک مرکزی اقداماتی در این زمینه انجام دهد. هیچ چیز بعید نیست!

به بیانی دیگر در حال حاضر ریال دیجیتال صرفا در کشور ایران شناخته می‌شود. به خاطر همین موضوع هم هست که زیست بوم ریال دیجیتال نامیده می‌شود. یعنی ارزش آن صرفا در ایران است و نرخ برابری یا قابل تعویض با سایر ارز ها مقدور نمی باشد.

آیا ریال دیجیتال را می‌توان استخراج کرد؟

در بسیاری از موارد زمانی که افراد واژه ریال دیجیتال بانک مرکزی به گوش‌شان می‌خورد، تصوری مشابه رمزارزها برای آن‌ها ایجاد می‌شود. درصورتی که ریال دیجیتال برخلاف بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال، قابل استخراج نیست.

آیا این احتمال وجود دارد که شاهد گسترش ریال‌های دیجیتال تقلبی باشیم؟

یکی از ریسک‌هایی که در حال حاضر وجود دارد، احتمال ایجاد انواع توکن‌های جعلی با نام ریال دیجیتال در شبکه‌های مختلف و سوءاستفاده از عدم شناخت کافی شهروندان است. بسیار ضروری است که در این زمینه آموزش‌های خیلی جدی توسط بانک مرکزی و بانک‌ها به مردم ارائه شود. اما به طور کلی، مبارزه با ریال‌های دیجیتال تقلبی بسیار سخت خواهد بود.

ریال دیجیتال همان ریال دیجیتال آف شور است؟

خیر، ریال آف شور  برای استفاده در بازارهای افغانستان، عراق و روسیه است که در حال حاضر در مراوده با کشور روسیه عملیاتی شده. در واقع ریال آف‌شور برون مرزی بوده و ماهیتی کاملا متفاوت با ریال دیجیتال که در حال حاضر صرفا داخلی است دارد.

کاربران ریال دیجیتال چه اشخاصی هستند؟

کاربران ریال دیجیتال به دو گره : عادی و تجاری تقسیم می‌شود.

کاربران عادی: جهت مخارج شخصی روزمره مورد استفاده قرار می گیرد و تجاری نیست.

کاربران تجاری: اشخاصی که بنگاه اقتصادی دارند. کاربران تجاری هم اشخاص حقیقی و هم اشخاص حقوقی می‌تواند باشد.

ریال دیجیتال با کیف پول معنا پیدا می‌کند

شما برای استفاده از ریال دیجیتال حتما بایستی کیف پول یک بانک عامل را انتخاب کنید. کیف پول شما از طریق کارت شتابی و حساب(همان یانک) شارژ می‌شود پس الزام استفاده  از ریال دیجیتال، کیف پول است.

آیتم‌های یک کیف پول دیجیتال

کیف پول ریال دیجیتال نیز  از دو کلید عمومی و خصوصی استفاده می کند. کلید عمومی همان آدرس کیف پول شما است و کلید خصوصی به صورت انحصاری در اختیار شما است.

• امکان واریز وجه به کیف پول از طریق شماره کارت شتابی و شماره حساب همان بانک
• امکان برداشت
• امکان انتقال وجه بین کیف پول (انتقال به آدرس کلیه کیف پول های ریال دیجیتال امکانپذیر است.)
• امکان خرید و انتقال ریال دیجیتال به آدرس کیف پول پذیرنده

موارد ذکر شده صرفا امکانات حداقل یک کیف پول دیجیتال است. بسیاری از توسعه دهندگان کیف پول دیجیتال در فکر افزودن امکانات جذاب دیگری همچون NFC (کهربا) بر بستر کیف پول ریال دیجیتال و می باشند.

مفهوم سطوح کاربری

سطح‌بندی ریال دیجیتال (در کیف پول) به منظور دارا بودن یکسری از محدودیت‌ها مانند داشتن چندین کیف پول، میزان شارژ کیف پول، سقف انتقال وجه و … است. سطح بندی متاثر از دو موضوع است:

الف) احراز هویت :

این موضوع مهم است که شما علاوه بر احراز هویت (در کیف پول) در آن بانک حساب دارید یا خیر؟ این نکته خود منجر به تغییر در سطح‌بندی شما می‌شود.

ب) نوع کاربر :

کاربر عادی بودن یا تجاری بودن مهم است.

تشریح شرایط سطوح کاربری

شرایط کیف پول ریال برای اشخاص کمتر از 18 سال

اشخاص کمتر از 18 سال امکان فعالسازی «کیف ريال ديجیتال» با اطلاعات تلفن همراه والدين يا قیم قانوني امکان‌پذير خواهد بود.

 نکات :

• پلتفرم مورد استفاده (یا سامانه) ریال دیجیتال “برنا”  نام دارد.
• با توجه به اینکه کیف پول ریال دیجیتال بر بستر بلاکچین است، احتمال بروز مغایرت در انتقالات بسیار کاهش پیدا می‌کند.
• باعنایت به توسعه ریال دیجیتال سامانه‌ای در راستای کنترل تعدد کیف پول ریال دیجیتال (مشابه سامانه کنترل تعدد حساب) از طرف بانک مرکزی معرفی می‌شود.
• شناسه یکتا همان شناسه عمومی برای دسترسی به کیف پول ریال دیجیتال است.