رانندگان ماشین‌های سنگین و تانکرها، به عنوان ستون فقرات حمل و نقل بین‌المللی، در مسیر‌های ترانزیتی و جاده‌های استان‌های مرزی از جمله کردستان با چالش‌های متعددی روبرو هستند. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، معطلی طولانی مدت در مسیر‌های منتهی به مرز و پارکینگ‌های مرزی ایران و عراق است. این مشکل نه تنها بر رانندگان تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه بر کل زنجیره تأمین کالا و اقتصاد کشور نیز اثرگذار است.
توقف‌های طولانی مدت در مرزها، هزینه‌های اقامت رانندگان را به شدت افزایش داده و جدا از این، رانندگان را از لحاظ روحی و روانی آزرده می‌کند، مرز باشماق مریوان یکی از مرز‌های مسیر ترانزیتی کشور است که در طول روز و ماه میزبان رانندگان زیادی در این پایانه مرزی است. بر اساس تماس تعدادی از رانندگان مبنی بر معطلی چند روزه در مرز باشماق، از ما خواستار پیگیری موضوع شدند.
از جاده جدید سنندج تا مریوان ۱۱۸ کیلومتر و از مریوان تا مرز باشماق ۱۷ کیلومتر است، مسیر ۱۳۵ کیلومتری این مرز را از مرکز استان کردستان باهدف انعکاس مشکلات آنان پیمودیم، نرسیده به مرز رانندگان زیادی صف کشیده بودند. علت این معطلی را از رانندگان جویا شدیم که می‌گویند: پارکینگ و پایانه مرزی باشماق تشریفات گمرکی و اداری و مهر و سوخت‌رسانی را با تأخیر زیاد انجام می‌دهند این در حالی‌ست که رانندگان تانکر‌های بومی – مریوانی بدون نوبت و صف خارج و کارشان را انجام می‌دهند، ولی رانندگان استان‌های دیگر حتی سنندج نیز باید چندین روز در صف بمانند.
بر اساس قانون طرح فول باک باید انجام و باک ماشین‌هایمان پر شود، این پروسه زمان‌بر و طولانی است، گاهاً ساعت‌ها در صف ایستادیم و وقتی نوبتمان می‌رسد، می‌گویند سوخت تمام شده و باید تا صبح روز بعد معطل بمانیم. “فول باک” یکی از طرح‌های ملی و از مصوبات ابلاغی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز کشور به استانداری‌ها است که در قالب آن میزان سوخت داخل باک کامیون‌های ایرانی خروجی از کشور بر اساس «باک پر» محاسبه و وجه آن بر اساس نرخ تعادلی مرزی دریافت و به حساب خزانه دولت واریز می‌شود. این طرح در سال ۹۵ و ۹۶ برای اولین بار در مرز باشماق استان کردستان اجرایی شد، اما به دلیل عدم حل مشکلات و نواقص موجود آن، پس از مدتی به کلی تعطیل شد و مجدد از اواخر سال گذشته به اجرا درآمد.
همچنین این رانندگان مدعی بودند که در مرز باشماق به عنوان نمونه ماشینی که دو باک دارد و ظرفیتش ۲ هزار لیتر است، باید ۲ هزار لیتر سوخت گازوئیل با لیتری ۱۸ هزار تومان را بگیرد و باکش را فول کند در حالی‌که تا عراق حدود ۳۵۰ لیتر مصرف سوخت ماست و در آنجا باید باقیمانده سوخت را با لیتری ۱۵ هزار تومان بفروشیم و ضرر می‌کنیم و به نوعی برای ایران قاچاق سوخت می‌کنیم! نرخ سوخت در عراق نیز تقریباً مشابه ایران بوده، اما از آنجا که دلالان دنبال فرصت هستند، هر لیتر سوختی که ما با ۱۸ هزار تومان گرفته‌ایم، ارزان‌تر و به خاطر کسب سود خودشان، ۱۵ تا ۱۶ هزار تومان از ما می‌گیرند.
رانندگانی که در مرز باشماق معطل مانده‌اند از شرایط نامناسب پارکینگ‌ها و نبود امکانات کافی برای استراحت به شدت ناراضی بودند و می‌گفتند که اگر تنها پارکینگی که در مسیر منتهی به مرز در اختیار بخش خصوصی است، ظرفیت پذیرش داشته باشد، تنها برای توقف یک شبانه‌روز ۱۵۰ هزار تومان از ما پول می‌گیرند، بدون کوچکترین خدمات‌دهی، حتی جای استراحت و سرویس بهداشتی! همه آنان از این معطلی کلافه و می‌گفتند هیچ مسئولی پاسخگوی آنان نیست.
این رانندگان می‌گفتند که ما از مرز باشماق خالی و بدون بار به عراق می‌رویم و از آنجا سوخت، قیر و یا کالا‌های دیگر را به ایران می‌آوریم. البته در حین عبور از مرز باشماق به اجبار چندین نفر چندین گالون سوخت قاچاق را زیر ماشین‌های ما یا داخل باک جاگذاری می‌کنند و وقتی به عراق می‌رسیم، نمایندگانش می‌آیند، جلو ماشین را گرفته و از ما تحویل می‌گیرند. آنان مدعی بودند که وقتی در مقابل جاگذاری سوخت مقابله می‌کنیم با چاقو و قمه به ما حمله می‌کنند. این موضوع را از یکی از مسئولان پایانه مرزی پیگیری کردم که صحت آن را تأیید کرد!
بر اساس اذعان ناصری مسئول پارکینگ مسیر منتهی به مرز بیش از ۴۰۰ تانکر سوخت گرفته و آماده تأیید خروج هستند و ۱۱۰ ماشین نیز روی خیابان توقف کرده‌اند، یعنی ۵۱۰ راننده معطل. این موضوع را از طریق عبدالملکی مدیر پایانه مرزی باشماق مریوان پیگیری کردم، ضمن تأیید واقعیت ماجرا، اما حاضر به انجام مصاحبه و پاسخ‌گویی نشد.
کشف ۲۷۰ هزار لیتر سوخت قاچاق در مرز باشماق
در همین زمینه؛ فرامرز امیدی، ناظر گمرکات کردستان این سه معضل «صف طولانی تانکر‌های سوخت‌رسانی و معطلی جهت سوخت‌گیری و نبود امکانات رفاهی و استراحت رانندگان؛ الکترونیکی نبودن نوبت‌گیری و قاچاق سوخت» را تأیید کرد و گفت: متأسفانه این سه معضل وجود داشته و واقعیت دارد. طرح فول باک طرحی است که در مرز‌های غربی کشور اجرا شده است.
وی گفت: سازمان راهداری متولی برقراری و زمینه نوبت‌دهی اینترنتی بوده و از سنوات گذشته این مطالبه رانندگان را مطالبه‌گری کرده‌ایم، اما تاکنون انجام نداده‌اند. برخی از سامانه‌های موجود در مرز باشماق الکترونیکی است و هوشمند نیست و به نوعی حق‌کشی‌های انجام می‌شود.
ناظر گمرکات کردستان افزود: گالن به دست‌ها معضلی است که در مرز‌های شرقی و غربی کشور نیز وجود دارد. می‌طلبد که محیط پیرامونی مرز و مسیر منتهی به مرز باشماق در اطراف روستا‌ها کنترل و ایست و بازرسی انجام و جلوی آنان گرفته شود. در سال گذشته حدود بیش از ۲۷۰ هزار لیتر سوخت قاچاق از گالن به دست‌ها در مرز باشماق کشف شد. رانندگان می‌توانند در صورت مشاهده جاگذاری سوخت، به پلیس، مرزبانی، یگان حفاظت گمرک اطلاع دهند تا جلوی آنان گرفته شود.
امیدی ضمن تبریک روز خبرنگار تصریح کرد: امیدوارم که همواره واقعیت‌ها را منعکس کنید و این مسیر را همواره ادامه دهید.
دستور فرمانده انتظامی کردستان برای جلوگیری از قاچاق سوخت
در همین زمینه؛ سردار علی آزادی فرمانده انتظامی استان کردستان در پاسخ به این سؤال که با توجه به اینکه رانندگان تانکر‌های سوخت‌رسان در مرز باشماق مدعی‌اند که یک سری افراد در پایانه مرزی باشماق به اجبار سوخت بنزین داخل باک یا زیر ماشین جاگذاری می‌کنند و نمایندگان آنان در عراق از ما تحویل می‌گیرند، اظهار داشت: واقعاً معضل به جایی مطرح کردی، حتماً بررسی خواهیم کرد.
وی به معاون اجتماعی انتظامی کردستان دستور داد که رئیس انتظامی و پلیس امنیت اقتصادی شهرستان مریوان با همکاری مرزبانی، پایانه و گمرک مستقر در مرز باشماق حتماً اقدامات لازم جهت ساماندهی این وضعیت در مرز باشماق را انجام دهند و گزارش نتیجه آن را نیز به بنده اطلاع بدهید.
فرمانده انتظامی استان کردستان پیشنهاد اینترنتی کردن نوبت‌گیری تانکر‌های سوخت‌رسان در مرز باشماق را تأیید کرد و از معاون اجتماعی خواست که این موضوع را از طریق مدیرکل گمرک کردستان پیگیری کند.
معطلی‌های طولانی‌مدت، باعث کاهش بهره‌وری ناوگان حمل‌ونقل و افزایش زمان تحویل کالا شده و شرایط نامناسب پارکینگ‌ها، کیفیت خدمات ارائه شده به مشتریان را کاهش داده و به اعتبار شرکت‌های حمل ونقل آسیب می‌زند.
نبود امکانات مناسب در پارکینگ‌های مرزی از جمله سرویس‌های بهداشتی، امکانات استراحت، تعمیرگاه و حتی یک سوپرمارکت، از اصلی‌ترین دلایل نارضایتی رانندگان بود و این در حالی‌ست که افزایش حجم تجارت بین ایران و عراق، بدون افزایش ظرفیت زیرساخت‌های مرزی، امکانپذیر نخواهد بود.
source