رویای دیرینه برقی‌سازی تهران

سومین کنفرانس بین‌المللی بهینه‌سازی مصرف انرژی، روز دوشنبه ۲۳ مهرماه برگزار شد. علیرضا زاکانی، شهردار تهران، در این کنفرانس اعلام کرد هدف شهرداری در بلندمدت، برقی‌سازی کل ناوگان حمل‌ونقل تهران است؛ چراکه وجود گاز در شهر تهران با توجه به احتمالات طبیعی زلزله خطرناک است و باید در بلندمدت حذف شود.

در حالی این اظهارات در نشست بهینه‌سازی مطرح می‌شود که در تابستان سال 1403، میزان ناترازی برق به 18 هزار مگاوات رسیده بود. از سوی دیگر، کارشناسان هشدار داده‌اند کمبود برق در زمستان سال آینده به بیش از 24 هزار مگاوات خواهد رسید.

حال اگر قرار است کل ناوگان حمل‌ونقل برقی شود، منطقاً نه‌تنها کمبود برق حال حاضر باید جبران شود بلکه باید میزان برق مورد نیاز ناوگان نیز تامین شود. از این رو، لازم است به میزان برق مصرفی برای ناوگان حمل‌ونقل پرداخته شود. آیا این میزان برق قرار است از طریق بهینه‌سازی مصرف تامین شود؟

میزان برق مصرفی اتوبوس برقی

برای روشن شدن ابعاد موضوع و میزان برق مورد نیاز، تنها به میزان برق مصرفی اتوبوس‌های برقی در این گزارش پرداخته می‌شود. این موضوع خود نمایان‌گر فاجعه خواهد بود. مصرف برق و میزان پیمایش یک اتوبوس برقی بنا بر عوامل مختلفی از جمله مدل اتوبوس، ظرفیت باتری، شرایط رانندگی و میزان بار متفاوت است.

یک اتوبوس 18 متری با ظرفیت 350 کیلووات ساعت می‌تواند مسافتی بین 190 تا 210 کیلومتر را طی کند. از طرف دیگر، به طور متوسط ​​یک اتوبوس 12 متری در بهترین شرایط 0.8 کیلووات ساعت در هر کیلومتر مصرف دارد. منظور از بهترین شرایط، دمای 20 درجه در صورت نبود ترافیک است. برای مثال در دمای منفی 10 درجه، با گرمایش الکتریکی روشن میزان مصرف می‌تواند به 2.3 تا 2.5 کیلووات ساعت در هر کیلومتر برسد.

در واقع به طور متوسط، اتوبوس‌های برقی بین 1.5 تا 2.5 کیلووات ساعت در هر کیلومتر مصرف می‌کنند. میزان پیمایش اتوبوس‌های برقی نیز متفاوت است و اتوبوس‌های برقی مدرن با یک بار شارژ، حدود 150 تا 500 کیلومتر پیمایش می‌کنند.

مسافت پیمایش روزانه اتوبوس‌های ناوگان حمل‌ونقل در تهران، به عوامل مختلفی از جمله طول مسیر و ترافیک بستگی دارد. اما در کل می‌توان گفت اتوبوس‌ها به طور متوسط  در روز بین 150 تا 300 کیلومتر طی می‌‌کنند.

آن‌طور که ایلنا گزارش داده، محسن هرمزی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران با اشاره به خرید اتوبوس برقی برای ناوگان حمل‌ونقل عمومی پایتخت گفت: اتوبوس‌های برقی با یک بار شارژ می‌توانند تا ۳۰۰ کیلومتر پیمایش داشته باشند. حال اگر همین آمار مبنا در نظر گرفته شود، باید گفت برای پیمایش روزانه اتوبوس‌های برقی در تهران، روزانه به ازای هر اتوبوسی که 300 کیلومتر پیمایش می‌کند، 750 کیلووات ساعت نیاز است.

تهران به ۷ هزار اتوبوس احتیاج دارد!

پیروز حناچی، شهردار سابق تهران، در گفت‌وگویی که اخیراً با تجارت‌نیوز انجام داده بود توضیح داد: در حالی که تهران به حداقل هفت هزار اتوبوس در ناوگان حمل‌ونقل عمومی خود احتیاج دارد، تنها حدود سه هزار  دستگاه اتوبوس در پایتخت تردد دارند که نیمی از آنها هم متعلق به بخش خصوصی هستند و قراردادشان به پایان رسیده است.

در حال حاضر، سه هزار اتوبوس در سطح شهر در تردد است و در صورتی که صرفاً همین تعداد اتوبوس جایگزین شود، روزانه برای پیمایش این اتوبوس‌ها 2250 مگاوات برق نیاز است. اما با توجه به صحبت‌های حناچی باید در نظر گرفته شود که تهران به هفت هزار اتوبوس احتیاج دارد. در واقع برای برقی‌ شدن تمام این هفت هزار اتوبوس، 5250 مگاوات برق لازم است.

سالی 1.9 گیگاوات برق تنها برای اتوبوس‌های برقی

حال اگر این رقم برای یک سال محاسبه شود، می‌توان گفت حدوداً سالی 1.9 گیگاوات برق فقط برای اتوبوس‌های برقی احتیاج است. این رقم مربوط به کل ناوگان حمل‌ونقل نیست و صرفاً میزان برق مورد نیاز اتوبوس‌های برقی بررسی شده است.

حال سوال اینجاست که آیا در وضعیت کنونی، امکان تولید این حجم برق در کشور وجود دارد؟ ایران با بیش از 18 هزار مگاوات ناترازی روبه‌روست و قبل از هر اقدامی که به افزایش مصرف برق بینجامد باید کمبود برقی که در حال حاضر وجود دارد به صفر برسد.

حذف گاز و برقی شدن تهران نیازمند توسعه تجدیدپذیرهاست

در حال حاضر،  بار اصلی تامین برق بر دوش نیروگاه‌های حرارتی است. نیروگاه‌هایی که بازده کمتری نسبت به نیروگاه‌های تجدیدپذیر دارند و با سرعت کمتری وارد مدار می‌شوند. اگر شهرداری قصد برقی کردن و حذف گاز در تهران را دارد، چرا برای توسعه تجدیدپذیرها اقدامی انجام نمی‌دهد؟

چندی پیش، آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، در نشست انرژی‌های تجدیدپذیر گفته بود، حداقل باید ۱۰ هزار مگاوات برق در طول چهار سال دولت چهاردهم از ناحیه انرژی‌های تجدیدپذیر وارد مدار شود. تجدیدپذیرها قادر به افزایش سالی پنج هزار الی ۶ هزار مگاوات هستند. این ظرفیتی است که نیروگاه‌های حرارتی ندارند.

در واقع نکته شایان توجه این است که این میزان کمبود از طریق نیروگاه‌های حرارتی نمی‌تواند تامین شود. از این رو، نیاز است به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق پرداخته شود زیرا هم سریع‌تر وارد مدار می‌شوند و هم سرمایه‌گذاری پایدارتری برای کشور خواهند بود.

سرمایه‌ای بیش از 20 میلیارد دلار

محمدامین زنگنه، دبیر انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران، در نشست انرژی‌های تجدیدپذیر توضیح داد: جبران میزان کسری برق به ۲۰ میلیارد دلار منابع مالی احتیاج دارد. اما این ۲۰ میلیارد دلار، بابت صفر شدن ناترازی است. هر سال پنج الی هفت درصد رشد مصرف برق در کشور اتفاق می‌افتد و برای جبران آن به بیش از 20 میلیارد دلار منابع احتیاج است.

در حقیقت، در کنار کمبود 18 هزارمگاواتی و رشد هفت درصدی سالانه برق، باید مقدار 5250 مگاوات برق در روز، تنها برای اتوبوس‌های برقی تولید شود. برای تولید این حجم برق، باید به سمت نیروگاه‌های تجدیدپذیر حرکت کرد.

از سوی دیگر، مطابق برنامه هفتم توسعه، باید سالانه ۲۴۰۰ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر احداث شود. برای این کار 1.5 میلیارد دلار منابع مالی در سال لازم است که از این 1.5 میلیارد، تقریباً یک میلیارد باید به شکل ارزی تامین شود. شایان ذکر است هم‌اکنون سهم نیروگاه‌های تجدیدپذیر در تولید برق، کمتر از دو درصد است.

در واقع توسعه تجدیدپذیرها و تامین میزان کمبود برق، سرمایه‌ای بیش از 20 میلیارد دلار می‌طلبد. یعنی سرمایه‌ای که از ذخایر کنونی صندوق توسعه ملی نیز بیشتر است.

نکته جالب اینکه رقم 20 میلیارد دلار، تنها برای مصرف عادی در نظر گرفته شده و موضوع برقی کردن ناوگان حمل‌ونقل در آن لحاظ نشده است. در شرایطی که ایران تحریم است و درآمد ارزی کاهش چشمگیری پیدا کرده، آیا تامین این حجم از سرمایه برای توسعه صنعت برق کشور و برقی کردن تهران امکان‌پذیر است؟

برای مطالعه بیشتر صفحه سوخت و انرژی را دنبال کنید.