شفقنا آینده– یک استاد دانشگاه و کارشناس مسائل منطقه درباره روند توسعه در منطقه خاورمیانه می گوید: اعراب منطقه متوجه شدند که می توان با توسعه اقتصادی به کشوری قدر تبدیل شد، می توان صاحب حق و صاحب نفوذ بود و بدون فرستادن یک سرباز در دیگر دولت ها و کشور ها نفوذ داشت. وقتی الگو های ایجاد قدرت و قدرتمندی در جهان تغییر کرده است کشور ها متناسب با الگو های جدید قدرت عمل می کنند، قدرت دیگر ذیل جغرافیا و تسلیحات نیست بلکه قدرت نرمی که ذیل توسعه ایجاد می شود، اهمیت دارد و اعراب به دنبال این قدرت هستند، لازمه داشتن چنین قدرتی سیاست خارجی متعادل است. عربستانی که ما از آن به عنوان گاو شیرده آمریکا یاد می کردیم یا امارات، امروز به راحتی بین دو دشمن مشهود یعنی آمریکا و روسیه بازی می کنند، پیش نیاز توسعه درک شرایط زمانی است باید سیاست خارجی متوازنی داشته باشد.
دکتر سید عطا تقوی اصل در گفت وگو با خبرنگار شفقنا آینده در پاسخ به این سوال که با وجود تحولاتی که در منطقه شاهد هستیم و با وجود بازیگرانی که هر کدام به دنبال کسب منافع خود هستند، روند توسعه خاورمیانه را چگونه ارزیابی می کنید؟ اظهار داشت: خاورمیانه منطقه ای با چیدمانی موزاییکی است و نمی توان نسخه ای واحد برای توسعه کل منطقه داشت یا پیش بینی واحدی برای کل خاورمیانه ارائه کرد. کشور هایی نظیر عربستان سعودی، قطر و امارات مدت زیادی است که توسعه را آغاز کرده اند و با حساب و کتاب و روی ریل توسعه قرار دارند. در این کشور ها از دانش روز دنیا بهره برداری می شود و چشم اندازی برای توسعه دارند. از این رو پیش بینی توسعه در منطقه شامات را نمی توان به توسعه کل خاورمیانه گره زد، در سوریه چشم انداز توسعه مثل باقی کشور های منطقه نخواهد بود. حساب سیاسی و سرنوشت اقتصادی باقی کشور های عربی از تحولات سوریه جدا است.
بخش مرکزی منطقه و خلیج فارس که مهره های اصلی اعراب در این منطقه قرار دارد توسعه ای امیدوار کننده و رو به پیشرفت را نشان می دهد
نیاز است در سیاست منطقه ای تجدیدنظر کنیم تا مساله توسعه برای ما هم جدی شود
باید برای توسعه از برخی از آمال و آرزوها بگذریم
این روز ها توسعه بر هر امر دیگری ترجیح دارد
وی افزود: عربستان سعودی یکی از کشور های مهم منطقه است که سیاست خارجی منعطفی دارد یا امارت متحده که هم با روسیه هم با آمریکا و هم با اروپا و هند کار می کند. بخش مرکزی منطقه و خلیج فارس که مهره های اصلی اعراب در این منطقه قرار دارد توسعه ای امیدوار کننده و رو به پیشرفت را نشان می دهد. ایران هم در همین منطقه قرار دارد ولی نیاز است در سیاست منطقه ای تجدیدنظر کنیم تا مساله توسعه برای ما هم جدی شود. ایران به دوره ای از انزواگرایی همراه با دیپلماسی فعال نیاز دارد، باید برای توسعه از برخی از آمال و آرزو ها بگذریم. ایران به عنوان نقطه مرکزی خلیج فارس و خاورمیانه در زمینه توسعه عقب ماندگی دارد. اگر به تحولات سیاسی و اقتصادی ایران در 100 سال گذشته توجه کنیم متوجه می شویم که منطقه و خاورمیانه از روند های اقتصادی و سیاسی ایران الگو گرفته اند. تجربه چند دهه سیاست ورزی ایران در خاورمیانه باید ما را به این آگاهی برساند که این روز ها توسعه بر هر امر دیگری ترجیح دارد، این موضوع بسیار مهم است.
تحریر شام که سردمدار گروه های حاکم بر سوریه است عربستان را الگوی خود در توسعه می داند
وی افزود: چگونگی رخ دادن این امر در کشور ما نیاز به تدابیری پیش زمینه ای از جمله رفع تحریم ها دارد. در سوریه شرایط غیر قابل پیش بینی است و نمی دانیم تشکیلاتی که امروز در سوریه مستقر شده است آیا می تواند امنیتی نسبی در سوریه ایجاد کند یا نه! سوریه کشوری ناهمگون است و این وضعیت باعث شده هر کشوری از کشور های منطقه یک زبان، مذهب و قوم در سوریه را حمایت کند و امنیت این کشور را به هم بزند. کشور های مداخله گر منطقه ای و فرا منطقه ای باید راجع به مسیری درست در یکی از مناطق بحران خیز خاورمیانه توافق کنند تا حاصل توافقات درباره شامات به توسعه این کشور بیانجامد. تحریر شام که سردمدار گروه های حاکم بر سوریه است عربستان را الگوی خود در توسعه می داند. اگر تشکیلات جبهه النصره یا تحریر شام کنونی امروز بتوانند مبنای حرکتی جمعی را ایجاد کنند و راه امارات و عربستان را طی کنند می توانیم بگوییم یکی از نقاط تنش زا در خاورمیانه توانسته تا حدودی به کاروان توسعه بپیوندد.
احتمالا ترکیه با کشور های عربی تقسیم قدرت کند
ما بحث توسعه را جدی بگیریم
تقوی اصل بیان داشت: اگر ناآرامی ها در سوریه ادامه پیدا کند باز بحث مهاجرین پیش می آید و ناامنی ها ادامه پیدا می کند و سوریه به سمت تجزیه پیش خواهد رفت. این وضعیت باعث موضع گیری کشور های منطقه می شود و بر روابط سیاسی کشور های خاورمیانه تاثیر می گذارد. از این رو چشم انداز توسعه با توجه به اتفاقاتی که در شامات رخ می دهد با روند توسعه در دیگر کشور های خاورمیانه متفاوت است. این وضعیت مدیریت خواهد شد تا اگر بحران باقی باشد در منطقه شامات بماند. شرایطی که برای ایران به وجود آمده مانع از این می شود که جمهوری اسلامی به صورت بازیگری موثر در سوریه ایفای نقش کند. برای اینکه غرب از بابت امنیت اسرائیل خیالی آسوده داشته باشد و ترکیه را مدیریت کنند دست به اقداماتی خواهند زد. ترکیه از نظر اقتصدی نمی تواند بار مسئولیت هایی را که در منطقه به دوش گرفته به مقصد برساند از این رو احتمالا ترکیه با کشور های عربی تقسیم قدرت کند. اگر بحران شامات مدیریت نشود نمی تواند در روند توسعه نقش داشته باشد. این وضعیت به ایران کمک می کند که نقطه تمرکز اش را بر رفع تحریم ها رفع ناترازی ها و توسعه قرار دهد. این وضعیت مردم را آزار می دهد و تحولات منطقه ای در دراز مدت به نفع ایران است ما نیاز داشتیم به داخل کشور برگردیم و مسائل داخلی را در اولویت قرار بدهیم. من نسبت به تحولات منطقه ای خوش بین هستم لذا این روند می تواند منجر به این شود که ما بحث توسعه را جدی بگیریم و برای اتفاق توسعه در کشورمان مقدمات مهمی مثل رفع تحریم ها را در برنامه قرار بدهیم.
این کارشناس منطقه درباره اینکه اگر در ایران همچنان دیگر مسائل در اولویت قرار بگیرد و توسعه اهمیت نداشته باشد، چه رخ خواهد داد؟ اظهار داشت: شرایط اقتصادی و سیاسی ایران به شکلی نیست که مثل گذشته رفتار کند و رویکرد های منطقه ای را همچون گذشته دنبال کند. شاید ایران اعلام نکند ولی آرام آرام از سیاست های منطقه ای که روند توسعه در داخل را مختل کرده بود صرف نظر کند. از شروع بحران در لبنان و سوریه این وضعیت قابل پیش بینی بود. اگر روند به این شکل نباشد ایران وارد وضعیتی ناپایدار خواهد شد. در مورد سوریه باید منتظر باشیم تا ببینیم گروه های نظامی سوریه چه پختگی پیدا می کنند و وضعیت فعلی چه خروجی در حاکمیت سوریه خواهد داشت. اگر شرایط سوریه ناامن شود و باز به هم بریزد بر ایران تاثیری نخواهد داشت و بیشتر متوجه ترکیه خواهد بود که مدیریت کننده وضعیت داخلی سوریه است اما من نسبت به پیامد های تحولات منطقه ای از منظر توسعه خوش بین هستم.
اعراب منطقه متوجه شدند قدرت در توسعه‌یافتگی است
الگوی اعراب خاورمیانه چین است
قدرت دیگر ذیل جغرافیا و تسلیحات نیست بلکه قدرت نرمی که ذیل توسعه ایجاد می شود، اهمیت دارد و اعراب به دنبال این قدرت هستند
عربستانی که ما از آن به عنوان گاو شیرده آمریکا یاد می کردیم به راحتی بین دو دشمن مشهود یعنی آمریکا و روسیه بازی می کنند
وی در مورد اینکه روند توسعه اقتصادی در کشور های عرب منطقه بر مدار چه تفکری آغاز شد و ادامه پیدا کرد؟ گفت:این کشور ها متوجه شده اند که عوامل و عناصر سنتی ایجاد قدرت و موثر در ژئوپولتیک یک کشور مثل جغرافیا و تسلیحات نظامی و ارتش و… مهم است ولی آن ها از اولویت اول خارج شده است و در اولویت های بعدی قرار گرفته است. اعراب منطقه متوجه شدند قدرت در توسعه یافتگی است، قدرت در این است که در تکنولوژی روز دنیا صاحب برند باشید. قدرت دیگر در وسعت سرزمین و تسلیحات نظامی و… نیست آن موارد سر جای خود مهم است ولی اگر تکنولوژی برتر و اقتصادی پویا داشته باشید و برند بسازید و مردم مرفه داشته باشید از اهمیت بیشتری برخوردار است و نسبت به مولفه های سنتی ژئوپولتیک جایگاه بالاتری دارد. الگوی اعراب خاورمیانه چین است، چین کشوری است که از نظر دموکراسی در استاندارد بالا قرر ندارد ولی از نظر توسعه و شایسته سالاری جزو کشور های برتر دنیا است. اعراب منطقه متوجه شدند که می توان با توسعه اقتصادی به کشوری قدر تبدیل شد، می توان صاحب حق و صاحب نفوذ بود و بدون فرستادن یک سرباز در دیگر دولت ها و کشور ها نفوذ داشت. وقتی الگو های ایجاد قدرت و قدرتمندی در جهان تغییر کرده است کشور ها متناسب با الگو های جدید قدرت عمل می کنند، قدرت دیگر ذیل جغرافیا و تسلیحات نیست بلکه قدرت نرمی که ذیل توسعه ایجاد می شود، اهمیت دارد و اعراب به دنبال این قدرت هستند، لازمه داشتن چنین قدرتی سیاست خارجی متعادل است. عربستانی که ما از آن به عنوان گاو شیرده آمریکا یاد می کردیم یا امارات، امروز به راحتی بین دو دشمن مشهود یعنی آمریکا و روسیه بازی می کنند، پیش نیاز توسعه درک شرایط زمانی است باید سیاست خارجی متوازنی داشته باشد.
source