شفقنا رسانه- رسانه‌های صوتی در ایران با چالش‌های متعددی روبرو هستند که تغییرات فناوری، تغییر رفتار مخاطبان و رقابت با رسانه‌های جدید تنها بخشی از آن‌هاست. پژوهشی جدید تلاش کرده است تصویری روشن‌تر از آینده این رسانه‌ها ارائه دهد.
به گزارش شفقنا رسانه از ایسنا، رادیو، یکی از قدیمی‌ترین رسانه‌های جهان، در طول تاریخ خود شش مرحله از زندگی را تجربه کرده است: تولد، نفوذ، رشد، بلوغ، دفاع از خود، و سرانجام انطباق یا مرگ. این چرخه تحول اکنون به نقطه‌ای حساس رسیده است، چرا که رسانه‌های نوین مانند پادکست‌ها، کتاب‌های صوتی، و رادیوهای هوشمند در حال رشد هستند و عرصه را بر رادیوهای سنتی تنگ کرده‌اند. در ایران نیز، صداپایه‌های سنتی همچون رادیو با کاهش چشمگیر مخاطبان مواجه شده‌اند؛ به گونه‌ای که درصد شنوندگان از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲ روندی نزولی داشته است. ضرورت پیش‌بینی آینده این رسانه‌ها از آنجا ناشی می‌شود که بدون داشتن دیدگاهی روشن، مدیران و سیاست‌گذاران قادر به اتخاذ تصمیمات راهبردی نخواهند بود.
تحولات سریع فناوری و ظهور شبکه‌های اجتماعی، ابزارهای متنوعی را برای انتقال اطلاعات در اختیار رسانه‌ها قرار داده است. از پخش ویدئو و صوت آنلاین گرفته تا واقعیت مجازی، همه نشان می‌دهند که برای حفظ بقا و جذب مخاطب، رسانه‌های صداپایه باید با تغییرات همراه شوند. در این میان، نبود چشم‌انداز روشن برای آینده رسانه‌ها، ضعف برنامه‌ریزی و از دست دادن مخاطب، چالش‌های بزرگی برای سازمان‌های رسانه‌ای ایجاد کرده است. از این‌رو، بررسی سناریوهای ممکن برای آینده رسانه‌های صوتی در ایران، گامی حیاتی محسوب می‌شود.
مهدی میرمظاهری، پژوهشگر حوزه مدیریت آینده‌پژوهی، با همکاری گروهی از محققان برجسته از دانشگاه صداوسیما و دانشگاه تهران، تحقیقی جامع در این زمینه انجام داده است. در این پژوهش، تلاش شده تا با نگاهی آینده‌پژوهانه، مسیرهای احتمالی پیش‌روی رسانه‌های صداپایه ایران شناسایی شود و سیاست‌ها و راهبردهای متناسب برای هر سناریو ارائه گردد.
روش این پژوهش بر اساس تکنیک‌های آینده‌پژوهی و سناریونویسی بوده است. محققان با بهره‌گیری از منابع معتبر، مصاحبه با خبرگان، و تحلیل داده‌ها، ابتدا عوامل کلیدی تأثیرگذار بر رسانه‌های صداپایه را شناسایی کردند. سپس با استفاده از مدل‌سازی و سناریونگاری، چهار سناریوی اصلی برای آینده این رسانه‌ها ترسیم شد. این سناریوها شامل رادیو هوشمند، منم کاربر، آقای برودکستر، و همزیستی با فناوری هستند که هر یک تصویری متفاوت از آینده این صنعت ارائه می‌دهند.
نتایج این پژوهش نشان می دهند که برای رسانه‌های صداپایه ایران، سناریوی «رادیو هوشمند» مطلوب‌ترین گزینه است. در این سناریو، فناوری‌های نوین همچون هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء می‌توانند به ایجاد رسانه‌هایی تعاملی و شخصی‌سازی‌شده کمک کنند که نه‌تنها به نیازهای مخاطب پاسخ می‌دهند، بلکه تجربه‌ای نوین از شنیدن محتوا را فراهم می‌سازند.
در سناریوهای دیگر نیز آینده‌هایی متصور شده است که هر یک چالش‌ها و فرصت‌های خاص خود را دارند. به‌عنوان مثال، در سناریوی «منم کاربر»، محتوای تولیدشده توسط کاربران در مرکز توجه قرار می‌گیرد و رسانه‌ها نقش تسهیل‌کننده و پشتیبان را ایفا می‌کنند. در مقابل، سناریوی «آقای برودکستر» به حفظ روش‌های سنتی‌تر تولید و توزیع محتوا تأکید دارد، در حالی که سناریوی «همزیستی با فناوری» ترکیبی از نوآوری و محافظه‌کاری را پیشنهاد می‌دهد.
این پژوهش همچنین اهمیت شناخت پیش‌ران‌ها و عوامل کلیدی تغییر در آینده رسانه‌های صوتی را برجسته می‌کند. برای مثال، دو عامل کلیدی «پیشرفت فناوری» و «میزان مصرف محتوای صوتی» به‌عنوان معیارهای اصلی در تحلیل سناریوها شناسایی شدند.
این یافته‌ها به مدیران کمک می‌کنند تا در برنامه‌ریزی‌های خود از این عوامل بهره‌برداری کنند و مسیرهای مناسبی برای حرکت به‌سوی آینده مطلوب ترسیم کنند.
این پژوهش نشان می‌دهد که با وجود چالش‌های موجود، آینده رسانه‌های صداپایه ایران همچنان می‌تواند روشن و امیدوارکننده باشد، به شرط آن‌که سیاست‌گذاران با نگاهی دقیق و آینده‌نگرانه، تصمیمات مؤثر و بلندمدتی اتخاذ کنند.
لازم به اشاره است که فصلنامه «پژوهش‌های ارتباطی» وابسته به سازمان صداوسیما، که مقالات علمی و پژوهشی متعددی در حوزه رسانه‌ها منتشر می‌کند، این تحقیق را به چاپ رسانده است. این نشریه با هدف حمایت از تحقیقات راهبردی در حوزه رسانه، بستری برای انتقال دانش و تجربه میان پژوهشگران و تصمیم‌گیران فراهم کرده است.
source