ماجرای مشکل ترکیدن لوله آب ۲۰۶ چیست؟

به گزارش خبرنگار پرشین خودرو، در ماه‌های اخیر، گزارش‌های متعددی از سوی مالکان پژو ۲۰۶، پژو ۲۰۷ و رانا پلاس مبنی بر مشکل ترکیدن لوله آب ۲۰۶ به طور ناگهانی در این خودروها منتشر شده است. این مشکل فنی که به‌صورت گسترده در فضای مجازی و رسانه‌های خودرویی مانند «خودروبانک» مورد توجه قرار گرفته، به یکی از معضلات نگران‌کننده برای کاربران تبدیل شده است. در یکی از تکا‎ن دهنده‌ترین حوادث مرتبط، ترکیدن شیلنگ بخاری ۲۰۶ منجر به سوختگی شدید یکی از شهروندان تهرانی شد. در ادامه این خبر، حادثه دیده اظهار داشته است که با بروز این وضعیت، به اضطرار از خودرو بیرون پریده و اتومبیل به تیر برق برخورد کرده است.

در همین راستا، برخی کاربران نیز با مستنداتی از تعمیرگاه‌ها و مکانیکی‌ها گزارش داده‌اند که این نقص در چندین دستگاه پژو ۲۰۶ و ۲۰۷ مدل ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ مشاهده شده و هزینه‌های سنگینی را برای تعویض لوله‌ها، واشر و قطعات آسیب‌دیده به همراه داشته است.

اما دلیل این وضعیت چیست و چطور می‌توان از آن پیشگیری کرد؟ در این گزارش، می‌کوشیم تا پاسخی برای این سؤالات پیرامون مشکل ترکیدن لوله آب ۲۰۶ بیابیم.

بیشتر بخوانید: ۱۸ مسیر که خطرناک ترین جاده های ایران هستند

دلیل مشکل ترکیدن لوله آب ۲۰۶ چیست؟

در ماه‌های اخیر، تعداد نامناسبی از مالکان خودروهای پژو ۲۰۶، پژو ۲۰۷ و رانا پلاس با رخداد ناگوار، پرتکرار و هزینه‌ساز مشکل ترکیدن لوله آب ۲۰۶ مواجه شده‌اند. ترکیدن لوله آب ۲۰۶ در مدل‌های دیگر ایران خودرو نیز به شکل مشابهی دیده شده است. این ایراد که ابتدا در نسخه‌های تولیدی ۱۴۰۲ پژو ۲۰۶ گزارش شد، به‌سرعت در پژو ۲۰۷ و رانا نیز ظاهر شد؛ خودروهایی که پلتفرمی مشترک با ۲۰۶ دارند و عملاً از ساختاری مشابه بهره می‌برند.

براساس گزارش‎های سال ۱۴۰۳، مشکل ترکیدن لوله آب ۲۰۶ عمدتاً در لوله‌های پلاستیکی انتقال اتفاق می‌افتد که بین پوسته ترموستات و منیفولد هوا قرار دارند. این لوله‌ها که در فرآیند تولید مدل‌های جدید، از نوع ضعیف‌تر و بی‌کیفیت‌تری انتخاب شده‌اند، در برخی خودروها حتی پیش از رسیدن به کارکرد ۵۰۰۰ کیلومتر دچار شکستگی و نشتی شدید شده‌اند. چنین ایراداتی حتی اگر به ترکیدن شیلنگ بخاری ۲۰۶ منجر نشوند، باعث جوش آوردن موتور، کاهش سطح آب رادیاتور و حتی آسیب جدی به واشر سرسیلندر می‌گردند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که ایران‌خودرو در تولید سری‌های اخیر، به‌دلیل کاهش هزینه، از شیلنگ‌های ضعیف‌تری استفاده کرده که مقاومت کافی در برابر دمای بالا و فشار آب موتور را ندارند.

نظر به سابقه استفاده از متریالی با درجه کیفی سؤال برانگیز، علت های خرابی شلنگ آب در ۲۰۶ را می‌توان چنین فهرست کرد.

• استفاده از مواد اولیه بی‌کیفیت در تولید شیلنگ‌ها و لوله‌های سیستم خنک‌کننده؛
• طراحی نامناسب محل عبور لوله‌ها در نزدیکی قطعات داغ موتور؛
• ضعف در استانداردهای مونتاژ و کنترل کیفیت نهایی؛
• فشار بیش از حد سیستم خنک‌کننده در دماهای بالا؛
• فرسایش زودهنگام قطعات به‌دلیل کیفیت پایین آب رادیاتور یا آلودگی سیستم خنک‌کننده.

نحوه عملکرد سیستم تنظیم دمای خودرو ۲۰۶

برای درک بهتر این مسأله، ابتدا باید به نحوه عملکرد سیستم خنک‌کننده و بخاری این خودرو نگاهی بیندازیم. پژو ۲۰۶، به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین خودروهای خانواده پژو در ایران، از سیستم خنک‌کننده مبتنی بر مایع بهره می‌برد. این سیستم شامل رادیاتور، پمپ آب، ترموستات، لوله‌ها و شیلنگ‌های انتقال دهنده مایع خنک‌کننده و هسته بخاری (هیتر) است.

این سیستم وظیفه دارد دمای موتور را در بازه بهینه حفظ کند تا از آسیب به اجزای داخلی موتور جلوگیری شود. آب خنک‌کننده پس از گردش در بلوک سیلندر و جذب حرارت، از طریق شیلنگ‌ها به رادیاتور منتقل شده و با عبور از آن خنک می‌شود، سپس مجدداً به موتور بازمی‌گردد.

ترموستات نقش حیاتی در تنظیم دمای سیستم دارد. تا زمانی که موتور سرد است، مسیر آب به رادیاتور بسته باقی می‌ماند و آب تنها در یک مسیر داخلی گردش می‌کند. با رسیدن موتور به دمای عملیاتی، ترموستات باز شده و آب به رادیاتور هدایت می‌شود.

بخاری پژو ۲۰۶ مستقیماً از آب گرم موتور استفاده می‌کند. آب داغ از طریق دو شیلنگ به سمت رادیاتور بخاری هدایت می‌شود تا کابین را گرم کند. این شیلنگ‌ها نیز بخشی از مدار اصلی سیستم خنک‌کننده هستند. بنابراین هرگونه اختلال در جریان آب یا افزایش بیش از حد فشار در این مدار می‌تواند منجر به ترکیدن شیلنگ بخاری ۲۰۶ شود.

موشکافی دلایل ترکیدن لوله آب در پژو ۲۰۶

اصولاً لوله‌ها و شیلنگ‌های سیستم خنک‌کننده از جنس لاستیک یا پلاستیک مقاوم ساخته می‌شوند، اما با گذشت زمان و قرارگیری در معرض حرارت مداوم، انعطاف خود را از دست داده و مستعد ترک خوردن می‌شوند. اما با توجه به قرائن در برخی مدل‌های ۲۰۶ (به خصوص مدل‌های بالای ۵ سال ساخت) استفاده از قطعات پلاستیکی بی‌کیفیت، خصوصاً در لوله‌های متصل به پوسته ترموستات، موجب شده این قطعات در برابر فشار و دمای بالا دوام نیاورند. در بسیاری از موارد، محل اتصال این لوله‌ها یا خود بدنه آن‌ها ترک می‌خورد و باعث نشتی شدید یا حتی ترکیدن کامل می‌شود.

از سوی دیگر، وجود گرفتگی یا نقص در ترموستات، خرابی درپوش رادیاتور یا گیرپاژ پمپ آب می‌تواند فشار داخلی سیستم را به شکل غیرعادی افزایش دهد. این فشار اضافی به ویژه روی شیلنگ‌های بخاری که قطر کمتری دارند، تاثیرگذار است و احتمال ترکیدن شیلنگ بخاری ۲۰۶ را بالا می‌برد.

زمانی که فشار آب بالا می‌رود یا دمای سیستم به دلیل اختلال در گردش به‌درستی کاهش نمی‌یابد، شیلنگ‌های بخاری که معمولاً قطر کمتر و انعطاف‌پذیری بیشتری دارند نیز در معرض ترکیدن قرار می‌گیرند. از همین رو، گزارش‌های متعددی از ترکیدن شیلنگ بخاری ۲۰۶ منتشر شده است، که این مسأله نه‌تنها موجب نشت آب و افت دمای موتور می‌شود، بلکه می‌تواند به سوختن واشر سرسیلندر نیز بینجامد.

موضع ایران خودرو در برابر گزارش های مشکل ترکیدن لوله آب ۲۰۶

ایران خودرو در سال‌های ابتدایی گزارش‌ها درباره ترکیدن شیلنگ بخاری ۲۰۶، عمدتاً این مشکل را ناشی از «سوءاستفاده یا نگهداری نامناسب توسط مالکان» عنوان می‌کرد. بر اساس بیانیه‌های فنی این شرکت، شیلنگ‌های بخاری و لوله‌های سیستم خنک‌کننده، مطابق استانداردهای روز طراحی شده‌اند و عمر مفید آنها به‌طور متوسط ۴ تا ۵ سال است. بنابر این دیدگاه، تعویض به‌موقع این قطعات، طبق دستورالعمل دفترچه راهنما، مسئولیت مستقیم مالک محسوب می‌شود.

با گسترش گزارش‌ها درباره مشکل ترکیدن لوله آب ۲۰۶ حتی در خودروهای با عمر کمتر از ۳ سال، ایران خودرو در سال ۱۳۹۸ طی نشستی فنی، وجود «نقص در کیفیت مواد اولیه برخی از تأمین‌کنندگان» را به‌صورت غیرمستقیم تأیید کرد. این شرکت اعلام کرد که در بازه زمانی مشخصی (عمدتاً خودروهای تولیدشده بین سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷)، ممکن است برخی شیلنگ‌های بخاری از مقاومت حرارتی پایین‌تری برخوردار بوده باشند. از سال ۱۴۰۰، ایران خودرو استفاده از شیلنگ‌های بخاری با جنس اتیلن پروپیلن دی‌ان مونومر را جایگزین نمونه‌های قدیمی لاستیکی کرد که تاب بیشتری دربرابر حرارت بالا از خود نشان می‌دهد.

با وجود این اقدامات، برخی کارشناسان مستقل معتقدند که مشکل ترکیدن لوله آب ۲۰۶ تنها به کیفیت شیلنگ‌ها محدود نمی‌شود. طراحی فشرده محفظه موتور این خودرو و قرارگیری شیلنگ بخاری در نزدیکی اگزوز، موجب دریافت گرمای مضاعف و تسریع فرسودگی قطعات می‌شود. این در حالیست که ایران خودرو هیچ برنامه‌ای برای اصلاح زیرساخت طراحی موتور اعلام نکرده است.

در سال ۱۴۰۲، پس از گزارش دیگری از ترکیدن شیلنگ بخاری ۲۰۶ که منجر به آسیب گرمایی به موتور یک خودروی کمتر از ۲ ساله شد، ایران خودرو در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد:

«کلیه خودروهای تولیدی از سال ۱۴۰۰، تحت تست‌های فشار و حرارت پیشرفته قرار می‌گیرند و مشکلات گزارش‌شده، عموماً ناشی از استفاده از قطعات غیراصلح در تعمیرات جانبی است. مالکان باید از مراجعه به مراکز غیرمجاز خودداری کنند.»

چگونه از ترکیدن شلنگ آب در پژو ۲۰۶ جلوگیری کنیم؟

ترکیدن شیلنگ بخاری ۲۰۶ و لوله‌های مرتبط با سیستم خنک‌کننده، یکی از خطرناک‌ترین مشکلات محتمل در این خودرو محسوب می‌شود، اما دفعات تکرار آن به حدی نیست که در میان شایع‌ترین مشکلات سیستم خنک‌کننده پژو ۲۰۶ قرار بگیرد. این اتفاق در خودروهایی محتمل‌تر است که کارکرد بالای ۱۰۰ هزار کیلومتر داشته باشند اما در صورت نگهداری نامناسب، حتی در خودروهای جدیدتر نیز امکان بروز آن وجود دارد.

با این حال، عقل و احتیاط حکم می‌کند که مالکان پیش از بروز حادثه مشکل ترکیدن لوله آب ۲۰۶ به فکر پیشگیری باشند.

راه‌های پیشگیری از ترکیدن لوله آب ۲۰۶

۱. تعویض پیشگیرانه با نمونه‌های تقویت‌شده

مهم‌ترین توصیه کارشناسان، تعویض شیلنگ‌ها با نمونه‌های مقاوم‌تر (سیلیکونی یا تقویت‌شده با الیاف) پیش از وقوع ترکیدگی است. بسیاری از تعمیرکاران توصیه می‌کنند که حتی در خودروهای صفرکیلومتر نیز این قطعه باید به‌صورت پیشگیرانه تعویض شود تا از بروز مشکل ترکیدن لوله آب ۲۰۶ جلوگیری گردد.

۲. بازبینی دوره‌ای سلامت شیلنگ‌ها

بازرسی ظاهری لوله‌ها و شیلنگ‌های آب به‌صورت دوره‌ای (حداقل هر ۱۰ هزار کیلومتر) می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری ایفا کند. هرگونه ترک، بادکردگی، نشتی یا تغییر رنگ در لوله‌ها باید جدی گرفته شود. هر ۶ ماه یکبار، شیلنگ بخاری و لوله‌های انتقال دهنده مایع خنک‌کننده را از نظر علائم فرسودگی بررسی کنید. ترک‌های ریز، نرم‌شدگی سطح لاستیک، نشتی آب زیر پای راننده و بادکردگی موضعی یا تغییر رنگ شیلنگ‌ها، نشانه‌های واضحی از ضعف ساختاری هستند. در صورت مشاهده این علائم، بلافاصله قطعه را تعویض کنید.

۳. توجه به سطح و کیفیت مایع خنک‌کننده

استفاده از ضدیخ و آب رادیاتور باکیفیت و به نسبت مناسب (۵۰/۵۰) به کاهش فشار در سیستم خنک‌کننده کمک می‌کند و از ضعف ساختاری شیلنگ‌ها در برابر حرارت جلوگیری می‌کند. مایع خنک‌کننده بی‌کیفیت یا رقیق‌شده با آب معمولی، باعث ایجاد رسوب در سیستم می‌شود. این رسوبات نه تنها جریان مایع را مختل می‌کنند، بلکه با افزایش فشار موضعی در لوله‌ها، احتمال مشکل ترکیدن لوله آب ۲۰۶ را بالا می‌برند. همواره از ضدیخ‌های استاندارد با پایه اتیلن گلیکول و مطابق با توصیه‌های سازنده استفاده کنید.

۴. عدم نادیده گرفتن نشانه‌های هشداردهنده

افزایش دمای ناگهانی موتور، کاهش سطح مایع در مخزن انبساط، بخار از قسمت موتور یا داخل کابین، همگی از نشانه‌های احتمالی ترکیدن شیلنگ بخاری ۲۰۶ هستند که نباید بی‌توجه از کنار آن‌ها گذشت.

۵. استفاده از بست‌های فلزی استاندارد

در برخی موارد، مشکل ترکیدن لوله آب ۲۰۶ نه از خود شیلنگ، بلکه به دلیل ضعف در بست‌های نگهدارنده رخ می‌دهد. جایگزینی بست‌های نامرغوب با نمونه‌های فلزی مقاوم‌تر می‌تواند از نشت یا پاره شدن شیلنگ جلوگیری کند.

۶. تعویض به موقع قطعات در معرض استهلاک

شیلنگ بخاری و لوله‌های پلاستیکی سیستم خنک‌کننده، حتی در صورت سالم به نظر رسیدن، پس از ۵ سال کارکرد باید تعویض شوند. این قطعات به مرور زمان انعطاف خود را از دست می‌دهند و در برابر فشار و دمای بالا مقاومت کمتری نشان می‌دهند.

۷. تنظیم فشار سیستم خنک‌کننده

فشار استاندارد سیستم خنک‌کننده پژو ۲۰۶ حدود ۱.۲ تا ۱.۵ بار است. خرابی درپوش رادیاتور یا ترموستات می‌تواند این فشار را تا حد خطرناکی افزایش دهد. برای پیشگیری از ترکیدن شیلنگ بخاری ۲۰۶، عملکرد درپوش رادیاتور را سالی یکبار توسط مکانیک چک کنید.

۸. پاک‌سازی دوره‌ای هسته بخاری

هسته بخاری، به‌عنوان بخشی از سیستم خنک‌کننده، مستعد گرفتگی ناشی از رسوبات است. این گرفتگی فشار مضاعفی به شیلنگ‌های ورودی و خروجی وارد می‌کند. هر ۲ سال یکبار، با استفاده از محلول‌های شست‌وشوی استاندارد، هسته بخاری را پاکسازی کنید.

جمع بندی

مشکل ترکیدن لوله آب ۲۰۶، تا حد زیادی غیرمنتظره است و انتظار می‌رفت پس از انتشار گزارش‌های متعدد از حوادث مرتبط، اقدامی جدی یا بیانیه‌ای از سوی سازنده منتشر شود. موضع ایران خودرو در قبال مشکل ترکیدن لوله آب ۲۰۶، ترکیبی از پذیرش محدود مسئولیت و انتقال بخشی از بار مشکل به مالکان و تأمین‌کنندگان است. اگرچه بهبود کیفیت قطعات در سال‌های اخیر قابل توجه بوده، اما به نظر می‌رسد حل کامل این چالش‌ها نیازمند بازنگری در طراحی موتور و افزایش شفافیت در اطلاع‌رسانی به مصرف‌کنندگان باشد.

به هر منوال، اگر مالک خودروی ۲۰۶ یا محصولات دیگری هستید که از بیس این خودرو بهره می‌برند، حتماً بررسی و انجام اقدام‌های پیشگیری از ترکیدن شیلنگ بخاری ۲۰۶ را در اولویت قرار بدهید. ترکیدن لوله آب در اثر گرمای موتور در بزرگراه‌ها، مسیرهای شلوغ و به ویژه در شب، می‌تواند بسیار خطرآفرین باشد./