شایانیوز– در سریال محبوب پایتخت، شخصیت خاص و بامزه «بهتاش فریبا» با ماجراهای عجیبش بارها لبخند بر لب مخاطبان آورده است. اما در این فصل به بیماری عجیبی دچار شد که نام آن برای بسیاری ناآشنا بود: زئونوز! بیماری که به‌طرز طنزآمیزی روایت شد اما پشت آن، واقعیتی جدی و علمی نهفته است.
در دنیای امروز و در تعامل انسان با طبیعت، بیماری‌هایی که از حیوانات به انسان منتقل می‌شوند، اهمیتی دوچندان یافته‌اند. یکی از این بیماری‌ها که کمتر درباره‌اش می‌دانیم، بیماری زئونوز (Zoonosis) است.
آیا داستان سریال، بازتابی از واقعیت دارد یا تنها یک چاشنی نمایشی بوده؟
بیماری بهتاش یک بیماری واقعی است اما در سریال، نوعی از این بیماری به طور فانتزی و غیرپزشکی به تصویر کشیده شده است و علائمی را نشان می‌دهد که در واقعیت به طور عینی در فرد بیمار وجود ندارد.
زئونوز چیست؟
بیماری‌های زئونوز (Zoonoses) دسته‌ای از بیماری‌های عفونی هستند که می‌توانند از حیوانات به انسان‌ها منتقل شوند. این بیماری‌ها ممکن است منشأ ویروسی، باکتریایی، انگلی یا قارچی داشته باشند و اغلب از طریق تماس مستقیم با حیوانات آلوده، گزش حشرات، یا مصرف محصولات حیوانی آلوده منتقل می‌شوند.
از بیماری‌های معروف زئونوز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
کووید-۱۹ (برخی پژوهش‌ها منشأ اولیه را زئونوتیک می‌دانند.)
هاری (Rabies): از طریق گازگرفتن حیوان آلوده منتقل می‌شود.
تب مالت (Brucellosis): اغلب به دلیل مصرف لبنیات غیرپاستوریزه یا تماس با دام آلوده سرایت پیدا می‌کند.
آنفلوآنزای خوکی و انواع آفلوآنزای مربوط به پرندگان: ویروس‌هایی که از پرندگان و یا خوک به انسان منتقل می‌شوند.
طاعون: از طریق گزش جوندگان و کک‌ها انتقال می‌یابد.
سالمونلا: از غذاهای خام یا آلوده به ویروس سرایت می‌کند.
بیماری بهتاش فریبا در ایران؛ واقعیتی در پس طنز
آیا زئونوز در ایران هم وجود دارد؟ ایران به‌عنوان کشوری با جمعیت زیاد دام و ارتباط نزدیک بسیاری از مردم در مناطق مختلف کشور با حیوانات اهلی و وحشی، همواره در معرض بیماری‌های زئونوتیک قرار دارد. در سال‌های اخیر، مقامات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بارها نسبت به بیماری‌هایی چون تب کریمه کنگو، تب مالت و آنفلوآنزای پرندگان هشدار داده‌اند.
طبق گزارشات وزارت بهداشت، سالانه چند هزار مورد ابتلا به بیماری‌های مشترک انسان و دام در ایران شناسایی می‌شود. لذا برخلاف ظاهر ساده یا طنزآمیز آن در سریال، بیماری زئونوز یک مسئله جدی است که در مراکز دامداری، روستاها و حتی مناطق شهری قابل انتقال است.
چرا شناخت زئونوز مهم است؟
در دنیای پسا کرونا، اهمیت بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان بیشتر از همیشه برجسته شده است. بسیاری از ویروس‌های نوظهور از حیوانات به انسان منتقل شده‌اند؛ مانند ویروس کرونا که منشأ احتمالی آن خفاش‌ها بودند. زئونوزها اغلب در نتیجه تماس غیرایمن انسان با حیوانات، منتقل می‌شوند.
سازمان جهانی بهداشت بارها هشدار داده است که در آینده، بیماری‌های زئونوز ممکن است عامل اصلی پاندمی‌های جهانی باشند.
زئونوز چقدر خطرناک است؟
شدت بیماری‌های زئونوز معمولاً متغیر است؛ از نوع خفیف گرفته تا کشنده. به عنوان مثال، هاری در صورت عدم درمان تقریباً همیشه مرگبار است، اما سالمونلا بیشتر به صورت اسهال و تب بروز می‌کند و بهبود می‌یابد.
چه باید کرد؟
راه‌های پیشگیری از بیماری‌های زئونوز:
شستن دست‌ها پس از تماس با حیوانات یا محیط‌های مشکوک
پرهیز از مصرف لبنیات و گوشت خام یا غیرپاستوریزه
واکسیناسیون دام‌ها و حیوانات خانگی
رعایت بهداشت در مراکز دامداری و کشتارگاه‌ها
استفاده از دستکش و ماسک در صورت تماس با حیوانات مشکوک
کنترل حشرات ناقل مانند کنه‌ها، پشه‌ها و کک‌ها
سخن پایانی؛ شوخی با بوی واقعیت
در نهایت، ماجرای بهتاش فریبا و بیماری زئونوز در پایتخت، اگرچه با هدف خنداندن مخاطب طراحی شده بود، اما در واقع، این یکی از جدی‌ترین دغدغه‌های بهداشتی جهان است. زئونوز بیماری است که اگر به آن توجه نکنیم، ممکن است همانند ویروس کرونا، جهان را به زانو درآورد.
پزشکان متخصص بیماری‌های عفونی چه می‌گویند؟
اگرچه زئونوز یک بیماری جدی است، اما آن‌طور که در برخی رسانه‌ها یا آثار نمایشی، وحشتناک معرفی می‌شود و مبتلایان به آن مشابه زامبی جلوه داده می‌شوند، در اغلب موارد قابل کنترل و درمان است. اما موضوع مهم پیشگیری است و می‌توان با کنترل مناسب نوع تماس با حیوانات، ازابتلا به آن جلوگیری کرد.
از دید علمی، انتقال زئونوز در محیط‌های شهری شایع نیست، مگر آنکه فرد با حیوانات وحشی یا دام‌های آلوده تماس داشته باشد. بنابراین در شرایطی مانند آنچه در سریال پایتخت نشان داده شد، احتمال ابتلا بسیار پایین است، مگر آنکه سابقه‌ای از تماس با منابع آلوده وجود داشته باشد.
واقعیت این است که زئونوز، لزوماً کشنده و وحشتناک نیست و با پیشگیری، آگاهی و مراقبت‌های صحیح پزشکی، قابل مهار است.
source