چگونه مالیات را محاسبه کنیم؟ راهنمای جامع مالیات‌های مستقیم در سال 1404

مالیات یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت‌ها برای تأمین هزینه‌های عمومی و اجرای برنامه‌های توسعه‌ای است. در ایران، مالیات‌ها به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شوند. مالیات‌های مستقیم، همان‌طور که از نام‌شان پیداست، به‌طور مستقیم از درآمد یا دارایی افراد کسر می‌شوند و شامل مالیات بر درآمد حقوق، اجاره املاک، مشاغل و غیره می‌شوند. در این مطلب از رده، با تمرکز بر قوانین مالیاتی سال 1404، به شما آموزش می‌دهیم که چگونه مالیات‌های مختلف را محاسبه کنید. هر بخش شامل توضیحات، فرمول‌ها، جداول و مثال‌های عملی است تا فرآیند برایتان شفاف باشد.

مالیات و انواع آن

مالیات در کشور‌های مختلف، انواع متفاوتی دارد و به‌ صورت‌های متنوعی پرداخت می‌شود. اما در کشور ایران بر اساس قوانین مالیاتی، مالیات‌ها به دو دسته مالیات مستقیم و مالیات غیرمستقیم تقسیم می‌شوند. این دسته‌ها نیز خود به دسته‌بندی‌های کوچک‌تری تقسیم می‌شوند که در جدول زیر قابل مشاهده است:

نکته: مالیات یک هزینه اجتماعی است که تمام افراد جامعه موظف به پرداخت آن هستند. دسته‌بندی مالیات طبق دستورات دولت و به دست سازمان امور مالیاتی انجام می‌شود. اگر این مالیات‌ها را به موقع پرداخت نکنید، توسط دولت مشمول جریمه مالیاتی خواهید شد.

مالیات بر درآمد حقوق 1404

مالیات بر درآمد حقوق یکی از انواع مالیات‌های تکلیفی است که بر اساس ماده 82 قانون مالیات‌های مستقیم، به درآمدی که شخص حقیقی در ازای کار یا خدمات برای شخص دیگر (حقیقی یا حقوقی) دریافت می‌کند، تعلق می‌گیرد. این مالیات توسط کارفرما محاسبه، کسر و به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌شود. در سال 1404، بر اساس لایحه بودجه پیشنهادی دولت، سقف معافیت مالیاتی حقوق به 24 میلیون تومان در ماه (288 میلیون تومان در سال) افزایش یافته است.

نکات کلیدی که باید درباره‌ مالیات بر عایدی سرمایه بدانید

نحوه محاسبه مالیات حقوق

مالیات حقوق به‌صورت پلکانی محاسبه می‌شود، به این معنا که با افزایش درآمد، نرخ مالیات نیز به‌صورت تدریجی افزایش می‌یابد. جدول نرخ‌های مالیاتی حقوق در سال 1404 به شرح زیر است:

مراحل محاسبه مالیات حقوق

1) تعیین درآمد مشمول مالیات: جمع حقوق و مزایای مستمر و غیرمستمر (مانند حق اولاد، اضافه‌کاری، پاداش) منهای کسورات معاف (مانند بیمه تأمین اجتماعی).

2) کسر معافیت مالیاتی: درآمد ماهانه تا سقف 24 میلیون تومان معاف است.

3) اعمال نرخ‌های پلکانی: درآمد باقی‌مانده بر اساس جدول بالا مشمول نرخ‌های مختلف می‌شود.

مثال عملی محاسبه مالیات حقوق

فرض کنید کارمندی در ماه 35 میلیون تومان حقوق ناخالص دریافت می‌کند و 3 میلیون تومان کسورات معاف (بیمه) دارد:

• درآمد مشمول مالیات: 35,000,000 – 3,000,000 = 32,000,000 تومان
• معافیت ماهانه: 24,000,000 تومان
• درآمد مشمول مالیات: 32,000,000 – 24,000,000 = 8,000,000 تومان
• مالیات: 8,000,000 × 10% = 800,000 تومان

بنابراین، مالیات ماهانه این کارمند 800,000 تومان است.

معافیت‌های مالیات حقوق

1) عیدی تا سقف یک‌دوازدهم معافیت سالانه (24 میلیون تومان در سال 1404)

2) هزینه‌های درمانی و بیمه تکمیلی

3) حقوق بازنشستگی و مستمری پایان خدمت

مالیات بر درآمد اجاره املاک 1404

مالیات بر درآمد اجاره املاک بر اساس ماده 53 قانون مالیات‌های مستقیم، به درآمد حاصل از اجاره املاک (نقدی یا غیرنقدی) تعلق می‌گیرد. این مالیات پس از کسر 25% بابت هزینه‌ها، استهلاکات و تعهدات مالک محاسبه می‌شود.

مراحل محاسبه مالیات بر درآمد اجاره املاک

1) تعیین درآمد اجاره: کل مبلغ اجاره (نقدی یا غیرنقدی) به علاوه ارزش اجاره‌ای رهن (تبدیل رهن به اجاره ماهانه با نرخ 3% به ازای هر 100 میلیون تومان رهن).

2) کسر معافیت 25%: 25% از درآمد اجاره به‌عنوان هزینه‌های مالک کسر می‌شود.

3) اعمال نرخ‌های مالیاتی: درآمد مشمول مالیات برای اشخاص حقیقی به‌صورت پلکانی و برای اشخاص حقوقی با نرخ ثابت 25% محاسبه می‌شود.

نرخ‌های مالیاتی برای اشخاص حقیقی

مثال عملی محاسبه مالیات بر درآمد اجاره املاک

فرض کنید ملکی با اجاره ماهانه 10 میلیون تومان و رهن 200 میلیون تومان اجاره داده شده است:

• ارزش اجاره‌ای رهن: 200,000,000 × 3% = 6,000,000 تومان در ماه
• کل درآمد اجاره ماهانه: 10,000,000 + 6,000,000 = 16,000,000 تومان
• درآمد سالانه: 16,000,000 × 12 = 192,000,000 تومان
• کسر 25%: 192,000,000 × 0.75 = 144,000,000 تومان
• مالیات: 144,000,000 × 15% = 21,600,000 تومان

مالیات سالانه این ملک 21.6 میلیون تومان است.

معافیت‌های مالیات بر درآمد اجاره املاک

1) املاک تا 150 مترمربع در تهران و 200 مترمربع در سایر شهرها (تبصره 11 ماده 53)

2) املاک اجاره‌داده‌شده به کمیته امداد یا بهزیستی (100% معافیت)

3) املاک محل سکونت والدین، همسر یا فرزندان مالک

4) قراردادهای اجاره بلندمدت (2 ساله: 70% معافیت، 3 ساله: 100% معافیت)

مالیات بر درآمد مشاغل 1404

مالیات بر درآمد مشاغل، که در فصل چهارم قانون مالیات‌های مستقیم شرح داده شده، به درآمد حاصل از فعالیت‌های تجاری، خدماتی یا تولیدی اشخاص حقیقی تعلق می‌گیرد. این مالیات نیز به‌صورت پلکانی محاسبه می‌شود و معافیت‌های خاصی برای تشویق صاحبان مشاغل در نظر گرفته شده است.

همه چیز درباره مالیات تراکنش‌های بانکی

نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل

1) تعیین درآمد مشمول مالیات: کل درآمد ناخالص منهای هزینه‌های قابل‌قبول (مانند اجاره محل، حقوق کارکنان، قبوض).

2) کسر معافیت سالانه: سقف معافیت مشاغل در سال 1404، 2 میلیارد ریال (200 میلیون تومان) است.

3) اعمال نرخ‌های پلکانی: نرخ‌ها مشابه نرخ‌های اجاره املاک است (15%، 20% و 25%).

مثال عملی محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل

فرض کنید صاحب یک مغازه خرازی در سال 1404، 600 میلیون تومان درآمد ناخالص و 150 میلیون تومان هزینه قابل‌قبول داشته باشد:

• درآمد مشمول مالیات: 600,000,000 – 150,000,000 = 450,000,000 تومان
• کسر معافیت: 450,000,000 – 200,000,000 = 250,000,000 تومان (2,500,000,000 ریال)
• محاسبه پلکانی:

برای 2,000,000,000 ریال اول: 2,000,000,000 × 15% = 300,000,000 ریال

برای 500,000,000 ریال بعدی: 500,000,000 × 20% = 100,000,000 ریال

• جمع کل مالیات: 300,000,000 + 100,000,000 = 400,000,000 ریال (40,000,000 تومان)

مالیات سالانه این مغازه 40 میلیون تومان است.

معافیت‌های مالیات بر درآمد مشاغل

1) معافیت سالانه 200 میلیون تومان (ماده 101 ق.م.م)

2) مشاغل کوچک با درآمد پایین‌تر از سقف معافیت

3) فعالیت‌های انتشاراتی، مطبوعاتی و قرآنی با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد

مالیات بر درآمد اتفاقی 1404

مالیات بر درآمد اتفاقی (ماده 119 ق.م.م) به درآمدهای غیرمستمر و غیرمرتبط با شغل اصلی فرد، مانند جوایز، هدایا یا معاملات محاباتی تعلق می‌گیرد. این مالیات با نرخ‌های پلکانی ماده 131 ق.م.م محاسبه می‌شود.

نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اتفاقی

1) تعیین درآمد اتفاقی: کل مبلغ نقدی یا ارزش روز درآمد غیرنقدی.

2) اعمال نرخ‌های پلکانی: مشابه نرخ‌های مشاغل و اجاره (15%، 20%، 25%).

مثال عملی محاسبه مالیات بر درآمد اتفاقی

فرض کنید فردی در سال 1404 جایزه‌ای به ارزش 300 میلیون تومان (3,000,000,000 ریال) دریافت کند:

• درآمد مشمول مالیات: 3,000,000,000 ریال
• محاسبه پلکانی:

برای 2,000,000,000 ریال اول: 2,000,000,000 × 15% = 300,000,000 ریال

برای 1,000,000,000 ریال بعدی: 1,000,000,000 × 20% = 200,000,000 ریال

• جمع کل مالیات: 300,000,000 + 200,000,000 = 500,000,000 ریال (50,000,000 تومان)

مالیات این جایزه 50 میلیون تومان است.

معافیت‌های مالیات بر درآمد اتفاقی

1) کمک‌های بلاعوض سازمان‌های خیریه

2) جوایز دولتی برای تشویق صادرات یا تولید کشاورزی

3) کمک‌های بلاعوض به خسارت‌دیدگان حوادث غیرمترقبه

مالیات بر درآمد کشاورزی 1404

بر اساس ماده 81 قانون مالیات‌های مستقیم، درآمد حاصل از فعالیت‌های کشاورزی، دامداری، پرورش ماهی، زنبورداری، پرورش طیور، صیادی، نوغانداری و احیای مراتع و جنگل‌ها از مالیات معاف است. بنابراین، در سال 1404 هیچ مالیاتی به این درآمدها تعلق نمی‌گیرد.

نکته مهم: اگرچه فعالیت‌های کشاورزی از مالیات معاف هستند، اما فعالان این حوزه موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی برای شفافیت درآمدها و بهره‌مندی از معافیت‌ها هستند.

نکات پایانی

محاسبه مالیات‌های مستقیم نیازمند دقت در جزئیات و آگاهی از آخرین تغییرات قانونی است. استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری می‌تواند فرآیند محاسبه و ثبت اظهارنامه‌ها را ساده‌تر کند. همچنین، توصیه می‌شود برای جلوگیری از جرایم مالیاتی، اظهارنامه‌های خود را در مهلت‌های قانونی (معمولاً تا پایان تیرماه برای اشخاص حقیقی) ارسال کنید.

با رعایت این مراحل و استفاده از معافیت‌های قانونی، می‌توانید مالیات خود را به‌درستی محاسبه کرده و از مشکلات احتمالی جلوگیری کنید. اگر سوالی دارید یا نیاز به توضیحات بیشتری در مورد هر بخش دارید، در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.