اقتصاد۲۴- روز‌های اخیر و همزمان با برگزاری چهار دور از مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا، مجموعه‌ای از بی‌سابقه‌ترین تحریم‌ها به صورت پیاپی شرکت‌ها و اشخاص و البته به روایتی ناوگان سایه ایران را هدف گرفته است، اتفاقی شاید بی‌سابقه و آن هم در اوج و بحبوحه دورانی که قرار است مذاکراتی برای رسیدن به یک توافق فوری و زودهنگام در جریان باشد. به نظر می‌رسد که در هفته‌های اخیر آمریکا و اتحادیه اروپا در برابر برنامه هسته‌ای ایران، به‌طور همزمان از یک استراتژی پیچیده و چندوجهی بهره می‌برند. از یک‌سو با اعمال فشار‌های اقتصادی و تحریم‌های سخت‌گیرانه و از سوی دیگر با تلاش برای حفظ مسیر گفت‌و‌گو و دیپلماسی سعی دارند تنش‌ها را مدیریت کنند. این در حالی است که برخی کارشناسان نیز بر این عقیده هستند که این رویکرد نه‌تنها از اختلاف‌نظر میان طرفین حکایت دارد، بلکه نشان‌دهنده هماهنگی در اهداف کلان و تفاوت در روش‌های اجرایی است.
به نظر می‌رسد آمریکا از یک فرصت دوگانه بهره می‌برد و همزمان که گزینه‌های پیشنهادی روی میز را کاهش می‌دهد، در تلاش است با تشدید تحریم‌ها و تنگ‌کردن عرصه، مذاکره‌کنندگان ایرانی را به حداقل‌ها در مذاکرات راضی کند
ادعای آمریکا درباره ارسال پیغام و تکذیب ایران
اما در همین حال که برخی از سیاست چماق و هویج طرف‌های غربی در برابر ایران یاد می‌کنند، به نظر می‌رسد طرفین همچنان در رسیدن به یک نقطه مشترک زمانی و فهمی درباره مذاکرات نیز چندان با هم توافق ندارند.
چنانچه دونالد ترامپ روز جمعه گفته که ایران پیشنهاد آمریکا را برای حل‌وفصل پرونده هسته‌ای دریافت کرده و باید هرچه زود‌تر به آن پاسخ دهد.
اکسیوس نیز پیش‌تر گزارش داده بود که این پیشنهاد در دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا در عمان به هیات ایرانی ارائه شده است. به گزارش این منبع، این نخستین بار از آغاز مذاکرات هسته‌ای در ماه آوریل است که استیو ویتکاف، فرستاده ویژه دونالد ترامپ به خاورمیانه که هدایت هیات مذاکره‌کننده آمریکایی را برعهده دارد، چنین پیشنهادی را به صورت مکتوب به هیات ایرانی ارائه می‌دهد.
بیشتر بخوانید:نقشه مخالفان مذاکره عراقچی و ویتکاف به روایت مهاجری
این پایگاه خبری پیش‌تر نیز اعلام کرده بود که عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران پیشنهاد واشنگتن را در جریان مذاکرات روز یکشنبه با آمریکا در عمان دریافت کرده و آن را برای مشورت با مسعود پزشکیان رئیس‌جمهوری و دیگر مقامات ارشد ایران به تهران برده است.
اما در مقابل ادعای ترامپ و گزارش آکسیوس بود که این بار عراقچی، روز جمعه در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران هیچ پیشنهاد مکتوبی را دریافت نکرده است.
او نوشت: «ایران هیچ پیشنهاد مکتوبی از ایالات متحده، چه به‌صورت مستقیم و چه غیرمستقیم، دریافت نکرده است. در این میان، ما و جهان همچنان پیام‌های گیج‌کننده و متناقض دریافت می‌کنیم. ایران به هرحال همچنان مصمم و شفاف باقی مانده است؛ به حقوق ما احترام بگذارید و تحریم‌هایتان را لغو کنید، به توافق می‌رسیم.» عراقچی افزود: «هیچ سناریویی مبنی بر این که ایران از حق خود برای غنی‌سازی با اهداف صلح‌آمیز دست بکشد، وجود ندارد. این حق به سختی به دست آمده است و برای همه امضاکنندگان پیمان منع گسترش (NPT) به رسمیت شناخته می‌شود.» او گفت: «ما همیشه از گفت‌و‌گو بر پایه‌ی احترام متقابل استقبال و با هرگونه تحمیل مقابله می‌کنیم.»
دربرابر اصرار طرف‌های آمریکایی به ارسال پیشنهاد و تکذیب ایران، رویترز به نقل از یک منبع نزدیک به هیات مذاکره‌کننده ایرانی خبر داد که تهران هنوز پیشنهاد ایالات متحده را دریافت نکرده «اما این پیشنهاد به عمان تحویل داده شده و انتظار می‌رود به زودی به تهران منتقل شود.»
توافق می‌کنیم یا نمی‌کنیم؟
در همین حال ترامپ روز جمعه در گفت‌و‌گو با فاکس‌نیوز درباره ایران گفت که: «فکر می‌کنم ایران می‌خواهد توافق کند.» او افزود: «ایران می‌خواهد با ما تجارت کند و من هم با این موضوع مشکلی ندارم. من از تجارت برای تسویه حساب و برقراری صلح استفاده می‌کنم. اما به ایران گفتم که اگر به توافق برسیم، بسیار خرسند خواهید شد. با این حال آنها به سلاح هسته‌ای دست نخواهند یافت.»
رئیس‌جمهوری آمریکا گفت چه از راه خشونت آمیز و چه مسالمت‌آمیز، ۱۰۰ درصد با برای بحران هسته‌ای ایران به راه حل می‌رسد. ترامپ در پاسخ به پرسش مجری مبنی بر این که آیا واشنگتن در مذاکرات با تهران به سطح خاصی رسیده و به توافق نزدیک شده است، گفت: «نه، اما من فکر می‌کنم که آنها می‌خواهند توافق کنند.»
او این سخنان را بعد از آن بیان می‌کرد که علی شمخانی، همان شب در گفت‌و‌گو با ان‌بی‌سی نیوز گفته بود که ایران حاضر است در ازای لغو فوری تحریم‌های آمریکا، متعهد شود که هیچ‌وقت به دنبال سلاح هسته‌ای نمی‌رود، ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را نابود کند، اورانیوم را تنها در سطح مورد نیاز برای استفاده صلح‌آمیز غنی کند و به بازرسان بین‌المللی اجازه نظارت بدهد.
تحریم روی تحریم
در این بین نکته مهمی که نباید مغفول بماند شدت گرفتن روند تصویب و اجرای تحریم‌های تازه علیه ایران و حتی چین است که به نظر می‌رسد همین رفع تحریم‌های تازه نیز خود می‌تواند کلافی تازه بر دست و پای مذاکرات بین طرفین تنیده شود.
ایالات متحده آمریکا از ابتدای ماه مه تاکنون بیش از ۳۰ شرکت و ۱۰ فرد را به دلیل مشارکت در برنامه‌های موشکی، هسته‌ای و صادرات نفت جمهوری اسلامی تحریم کرده است. این اقدامات در حالی صورت می‌گیرد که مذاکرات هسته‌ای میان تهران و واشنگتن در جریان است، اما نگاهی به تحریم‌های تنها یک هفته گذشته حکایت از آن دارد که گویا قرار است سیستم چماق در برابر هویج به طور کامل اجرا شود.
چنانچه دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا روز دوشنبه ۱۲ مه، ۲۲ اردیبهشت و در یک اقدام عجیب و درست یک روز پس از دور چهارم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا، در چارچوب کارزار فشار حداکثری علیه تهران، دو فرد و یک نهاد ایرانی را به اتهام «همکاری با برنامه گسترش سلاح‌های کشتار جمعی جمهوری اسلامی و نقض تحریم‌های آمریکا» تحریم کرد.
در ادامه این روند وزارت خزانه‌داری آمریکا روز چهارشنبه نیز در چارچوب کارزار فشار حداکثری علیه ایران شش فرد و ۱۲ شرکت ایرانی و چینی که به گفته واشنگتن در تولید الیاف کربن مورد نیاز برای ساخت موشک‌های بالستیک قاره‌پیما در داخل ایران نقش داشتند را تحریم کرد.
بنابر اعلام این وزارتخانه، سازمان‌های پیش‌تر تحریم شده جهاد خودکفایی نیروی هوافضای سپاه و جهاد خودکفایی سپاه در تامین الیاف کربن و تامین تجهیزات و امکانات برای تولید داخلی آن نقش دارند و شرکت‌ها و نهاد‌هایی که طی این بیانیه تحت تحریم‌های آمریکا قرار گرفته‌اند، با این دو نهاد همکاری داشتند. در این بیانیه آمده که شرکت گسترش الیاف پیشرفته ایران (AFDCO) در تلاش جهاد خودکفایی نیرو‌های هوافضای سپاه برای بومی‌سازی تولید برخی الیاف کربن مورد استفاده در برنامه‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران مشارکت
آمریکا بار‌ها اشخاص و نهاد‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای و موشکی ایران را تحریم و اعلام کرده که این اقدامات در چارچوب «فشار حداکثری» علیه ایران انجام شده‌اند؛ آمریکایی‌ها از سوی دیگر در تلاش هستند کشور‌هایی که به ایران در حوزه فروش نفت یا انتقال پول کمک می‌کنند را تحت‌فشار بگذارند داشته است.
همچنین در این بیانیه نام سه شرکت ایرانی دیگر نیز که هرکدام در تامین محموله‌های الیاف کربن و تهیه تجهیزات مورد نیاز برای تولید آن نقش داشتند، آمده است. در بخش دیگر بیانیه نیز از چهار شهروند و هفت شرکت چینی نام برده شده که در تامین الیاف کربن برای زیر مجموعه‌های سپاه پاسدارن نقش داشته‌اند.
با اعمال این تحریم‌ها، تمام دارایی‌های افراد و شرکت‌های مذکور که در ایالات متحده قرار دارند یا در اختیار شهروندان آمریکایی هستند، مسدود شده‌اند. همچنین، نهاد‌هایی که بیش از ۵۰ درصد مالکیت‌شان به طور مستقیم یا غیرمستقیم در اختیار اشخاص تحریم‌شده است، به‌طور خودکار مشمول تحریم خواهند شد و وزارت خزانه‌داری هشدار داده که هرگونه تراکنش با افراد و نهاد‌های تحریم‌شده، چه از سوی شرکت‌های آمریکایی و چه نهاد‌های خارجی، می‌تواند آنها را در معرض جریمه‌های مدنی و کیفری یا تحریم‌های ثانویه قرار دهد.
تحریم ایرانی- چینی این بار شبکه حمل و نقل کشور
اما نکته دیگر این است که حتی در بین روز‌های دوشنبه و چهارشنبه نیز باز ایران تحریم شده است. در واقع روز سه شنبه هفته گذشته بود که وزارت خزانه‌داری آمریکا این بار تحریم‌هایی را علیه یک شبکه از شرکت‌ها اعمال کرد که فروش نفت ایران به چین را تسهیل می‌کنند.
سه‌شنبه ۱۳ مه یعنی یک روز پیش از دور دوم تحریم‌های موشکی بود که این بار تحریم‌های جدیدی علیه بیش از ۲۰ شرکت توسط آمریکا اعمال و ادعا شد که شبکه‌ای متشکل از این شرکت‌ها نفت ایران را به چین می‌رسانند.
بیشتر بخوانید:قیمت دلار تحت فرمان تحولات سیاسی
در واقع تنها با فاصله یک روز پس از دور چهارم مذاکرات و همزمان با آغاز هفته در آمریکا در سه روز پیاپی مجموعه‌ای از بی‌سابقه‌ترین تحریم‌ها علیه ایران تصویب و اعمال شد. مساله‌ای که حالا دیگر ابدا نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت.
ایران و آمریکا در دوراهی مذاکره یا تحریم؟
حقیقت این است که از آغاز دور جدید مذاکرات هسته‌ای تاکنون، ایالات متحده بار‌ها اشخاص و نهاد‌های ایرانی مرتبط با برنامه هسته‌ای و موشکی ایران را تحریم و اعلام کرده که این اقدامات در چارچوب کارزار «فشار حداکثری» علیه ایران اتخاذ شده‌اند. آمریکایی‌ها از طرف دیگر در تلاش هستند با رایزنی‌های سیاسی و استفاده از ابزار‌های مختلف، کشور‌هایی که به ایران در حوزه فروش نفت یا انتقال پول کمک می‌کنند را تحت فشار بگذارند. همچنین اخبار حاکی از آن است که دولت آمریکا در حال رایزنی‌های گسترده برای افزایش تولید نفت از سوی کشور‌های عربی و پیدا کردن جایگزین نفت ایران در بازار انرژی است. اقدامات مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی برای تنگ‌تر کردن این حلقه فشار حداکثری ادامه دارد و آنها در تلاش هستند مسیر درآمدی ایران را قطع کنند.
این شرایط، اما درحالی است که وزیر خارجه ایران که سرپرستی هیات ایرانی را در این مذاکرات بر عهده دارد، بار‌ها اعلام کرده که هدف تهران از شرکت در این مذاکرات لغو تحریم‌ها در قبال وضع محدودیت بر برنامه هسته‌ای خود است.
در واقع به نظر می‌رسد آمریکا از یک فرصت دوگانه بهره می‌برد و در شرایطی که می‌داند برای ایران اکنون مساله بیش از همه رفع تحریم‌ها و امکان فروش نفت است، همزمان که گزینه‌های پیشنهادی روی میز را کاهش می‌دهد، در تلاش است با تشدید تحریم‌ها و تنگ کردن عرصه، مذاکره‌کنندگان ایرانی را به حداقل‌ها در مذاکرات راضی کند. در حقیقت شاید اکنون بتوان این گونه ارزیابی کرد که تحریم‌ها که به صورت سونامی در حال سرریز شدن بر سر اقتصاد و شبکه حمل و نقل نفت ایران است بیش از همه امتیازاتی در دست طرف‌های غرب در زمان مذاکرات است و حالا باید دید مذاکره‌کنندگان ایرانی چه در توان دارند. البته گویا فعلا همه چیز وابسته به پیشنهادی است که باید از طریق عمان به تهران برسد، پیشنهادی که آمریکایی‌ها داده‌اند و منتظر پاسخ ایران هستند.
منبع: توسعه ایرانی
source