بازار روغن با چالش‌هایی همچون ابهام در وضعیت مالیات بر ارزش افزوده و تأخیر ۹ماهه در تخصیص ارز دست‌وپنجه نرم می‌کند که این باعث اختلال در تولید و توزیع شده است. این وضعیت که پای سران قوا را به تصمیم‌گیری کشانده، ضعف مدیریت و نظارت وزارت کشاورزی را بیش از پیش آشکار می‌کند.
به گزارش تجارت نیوز، بازار روغن در روزهای اخیر با مجموعه‌ای از چالش‌ها مواجه شده که هر یک به‌تنهایی می‌تواند تعادل عرضه و تقاضا را برهم بزند. از بلاتکلیفی در سرنوشت مالیات بر ارزش افزوده گرفته تا تأخیرهای طولانی در تخصیص ارز و کاهش عرضه در سطح خرده‌فروشی‌ها، هر یک به‌نوعی بازار را تحت تأثیر قرار داده‌اند.
در حالی که قیمت جهانی روغن خام طی ماه‌های اخیر بیش از ۳۰ درصد افزایش یافته، هنوز نرخ جدید مصرف‌کننده از سوی ستاد تنظیم بازار اعلام نشده و این بلاتکلیفی، مسیر تولید و توزیع را دچار اختلال کرده است. تولیدکنندگان در شرایطی ناپایدار در انتظار تعیین تکلیف سیاست‌های مالی و ارزی‌اند. این وضعیت در کنار ضعف نظارت بر بازار، زمینه‌ساز نابسامانی‌های بیشتر شده است.
مشکل مالیات بر ارزش افزوده روغن از کجا آغاز شد؟
سازمان امور مالیاتی کشور از ۱۴ اردیبهشت سال جاری، روغن خام را مشمول مالیات بر ارزش افزوده ۱۰ درصدی کرد. در چنین شرایطی، تولیدکنندگان در جلسه ۲۹ اردیبهشت ستاد تنظیم بازار، نسبت به این مصوبه اعتراض خود را اعلام کردند. زیرا اجرای این قانون بر قیمت مصرف‌کننده تأثیر منفی دارد.
چندی بعد، در جلسه ستاد تنظیم بازار که با حضور چهار مسئول از وزارت کشاورزی، امور اقتصادی و دارایی، صمت و سازمان برنامه و بودجه برگزار شد، تصمیم گرفته شد که فعلا اجرای این مصوبه تعلیق شود تا مصوبه قانونی آن به مرحله ابلاغ برسد.
بر اساس این تصمیم، روغن‌های خوراکی که از ۱۴ اردیبهشت تا ۱۴ مرداد تولید شوند، معاف از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند تا این موضوع در جلسه سران قوا بررسی و تصویب شود.
علی فاضلی، رئیس هیات مدیره اتحادیه روغن نباتی، با تائید ورود سران قوا به این موضوع، به مهر گفته، یک لایحه دوفوریتی با هدف معافیت واردکنندگان روغن از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده به مجلس ارائه شده است.
در چنين شرایطی، این پرسش ایجاد می‌شود که علت ورود سران قوا به موضوع روغن چیست؟
ناکارآمدی وزارت کشاورزی عامل ورود سران قوا به کنترل بازار روغن است
این اولین بار نیست که سران قوا برای کنترل بازار ورود می‌کنند. در جریان کنترل بازار سیب‌زمینی هم این اتفاق افتاد.
آنطور که غلامرضا نوری‌قزلجه، وزیر کشاورزی، به رسانه‌ها گفته بود، سران قوا اجازه‌ای را به ستاد تنظیم بازار دادند تا در مواقع استثنایی مانند شرایطی که برای بازار سیب زمینی ایجاد شد، اقدامات لازم را برای کنترل بازار انجام دهد. در حال حاضر هم این اتفاق مجدد برای بازار روغن تکرار شده است.
شاید اعمال مالیات بر ارزش افزوده بر روغن خام بر پایه قانون صورت گرفته و برای تغییر آن نیاز به ورود نهاد بالادستی مانند سران قوا وجود دارد، اما مجموع شرایط پیش‌آمده نشان‌دهنده ضعف وزارت کشاورزی در پیش‌بینی، مدیریت و کنترل بازار این کالای اساسی است.
دلیل اصلی کمبود عرضه در بازار روغن چیست؟
علاوه بر مشکل تعیین تکلیف نشدن وضعیت مالیات بر ارزش افزوده، عرضه روغن هم در سطح خرده‌فروشی‌ها کاهش پیدا کرده است. دلایل مختلفی برای کاهش عرضه روغن در بازار وجود دارد که یکی از این دلایل، اعلام نشدن نرخ مصرف‌کننده روغن خام است. در حالی که قیمت جهانی روغن بیش از ۳۰ درصد افزایش داشته، اما هنوز ستاد تنظیم بازار نرخ مصرف‌کننده این محصول را اعلام نکرده است.
این شرایط باعث شده کارخانه‌ها به صورت منظم کالا عرضه نکنند و به همین دلیل، بازار با کاهش عرضه و شکل‌گیری تقاضای کاذب روبهرو شده است.
تخصیص ارز کارخانه‌ها ۹ ماه به تأخیر افتاد
یکی دیگر از عوامل افت عرضه در بازار، عدم تخصیص ارز به واردکنندگان روغن خام است که این شرایط باعث شده، زنجیره تأمین دچار اخلال جدی شود.
تخصیص ارز بسیاری از کارخانه‌ها بیش از ۹ ماه است که بلاتکلیف مانده و همین موضوع باعث شده این واحدها به دلیل نبود نقدینگی ارزی، در ثبت سفارش و واردات مواد اولیه با چالش روبهرو شوند. با توجه به وابستگی ۹۰ درصدی کشور به واردات روغن خام، این وضعیت هم بر بازار روغن تأثیر منفی گذاشته است.
بر اساس این گزارش، وضعیت فعلی بازار روغن نشان می‌دهد که تصمیم‌های ناهماهنگ و تأخیرهای مکرر در سیاست‌گذاری‌های مالی و ارزی نه‌تنها مشکلات کوتاه‌مدت تولید و عرضه را تشدید کرده، بلکه به بی‌اعتمادی مصرف‌کنندگان و فعالان صنعت دامن زده است.
بلاتکلیفی در تعیین نرخ‌ها، نابه‌سامانی در اجرای قوانین مالیاتی و ناکارآمدی نهادهای ذی‌ربط، به‌ویژه وزارت کشاورزی، روند شفاف و پایدار عرضه را با اختلال مواجه کرده که این وضعیت به صورت مستقیم بر امنیت غذایی جامعه تأثیر می‌گذارد.
از طرفی، ورود سران قوا به این موضوع نشان می‌دهد که مشکل فراتر از یک کالای خاص است و به ضعف کلی در هماهنگی و تصمیم‌گیری در سطح کلان اقتصاد برمی‌گردد. تا زمانی که مشکلات ساختاری و نظارتی حل نشود، بازار روغن و سایر کالاهای اساسی همچنان در معرض نوسان و نابسامانی‌های جدی قرار دارند.
برای مطالعه بیشتر به گزارش پشت‌پرده کمبود روغن در بازار ایران در تجارت‌نیوز مراجعه کنید.
source