سومین روز سقوط بورس ؛ وضعیت قرمز تا کی ادامه دارد؟ | سه سناریو برای آینده‌ای پرابهام

رویداد۲۴| بورس در سومین روز بعد از بازگشایی همچنان قرمز است. بازار سرمایه ایران پس از ۱۲ روز تعطیلی بی‌سابقه، تحت تأثیر حملات متقابل ایران و اسرائیل، روز شنبه ۷ تیر بازگشایی شد. اما به‌جای بازگشت آرام، شاخص کل با بیش از ۶۲٬۰۰۰ واحد ریزش مواجه شد.

تقریباً ۹۹ درصد نماد‌ها با صف فروش بسته شدند و بیش از ۲٬۱۰۰ میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شد. روز یکشنبه نیز روند منفی تداوم یافت و امروز هم در بر همان پاشنه می‌چرخد.

چرا بورس خونین شد؟

در باب چرایی این وضعیت باید به عوامل متعددی اشاره کرد. مثلا ریسک ژئوپلیتیکی و ترس روانی ناشی از جنگ. بازار سرمایه نسبت به اخبار سیاسی بسیار حساس است. درگیری نظامی اخیر و عدم اطمینان به تداوم صلح، باعث فرار سرمایه‌گذاران از سهام شد.

نبود حمایت و استراتژی از سوی سیاست‌گذاران نیز دیگر عاملی که است که کارشناسان بازار به آن اشاره می‌کنند. برخلاف انتظار فعالان بازار، سازمان بورس بدون اعمال دامنه نوسان حمایتی یا تزریق نقدینگی حمایتی، بازار را بازگشایی کرد؛ موضوعی که از سوی کارشناسان به عنوان «خودکشی بازار» تعبیر شد.

سکوت معنادار دولت و نهاد‌های اقتصادی را باید سومین عامل شرایط کنونی بازار سرمایه دانست. در حالی که بانک مرکزی سریعاً برای مدیریت بازار ارز مداخله کرد، بورس بدون هیچ سیاست پشتیبان رها شد.

پیامد‌های این اوضاع

ادامه دار شدن روند نزولی در بورس قطعا تبعات و پیامد‌هایی دارد که نمی‌توان نسبت به آن بی‌توجه بود. نخستین مورد از دست رفتن اعتماد فعالان حقیقی است. روشن است که بازگشت سرمایه‌گذاران خرد به بازار سخت‌تر از همیشه شده است.

ریزش دسته‌جمعی نماد‌ها دیگر پیامد وضعیت کنونی است و شاهدیم که حتی نماد‌های بنیادین و ریالی نیز از این سقوط در امان نماندند.

ریزش بی‌سابقه بورس و ادامه دار شدن آن نشان از ضعف بازارگردانی نیز دارد. عدم فعالیت موثر صندوق‌های بازارگردان، نوسانات را تشدید کرده است.

سه سناریو پیش روی بازار

اصلی‌ترین سوال در شرایط کنونی این است که بازار تا کی به روند نزولی خود ادامه می‌دهد و چه آینده‌ای برای آن قابل ترسیم است.

تحلیلگران در این راستا چند سناریو را محتمل می‌دانند. بدبینانه‌ترین سناریو آن است که بازار سرمایه تحت‌تأثیر جو روانی ناشی از جنگ، کمبود نقدینگی و ضعف اعتماد عمومی، مسیر نزولی خود را ادامه می‌دهد. شاخص کل که در اولین روز بازگشایی با ریزش سنگین مواجه شد، در روز‌های آینده نیز از ورود تقاضای مؤثر بازمی‌ماند و فشار فروش نماد‌ها ادامه خواهد داشت.

تداوم ابهام در وضعیت سیاسی و نظامی منطقه، عدم حمایت نهاد‌های مالی یا صندوق‌های تثبیت، سکوت سیاست‌گذار نسبت به بحران بازار و کاهش انتظارات تورمی و جذابیت سایر بازار‌ها این سناریو را محتمل خواهد کرد.

گفتنی است، در این حالت، بازار با افت آرام، اما مداوم روبه‌رو خواهد شد و شاخص کل ممکن است تا مرز ۱.۵ تا ۱.۶ میلیون واحد عقب‌نشینی کند. فعالان حقیقی نیز به‌مرور از بازار خارج می‌شوند و حجم معاملات در کف باقی می‌ماند.

سناریوی بعدی که شاید محتمل‌ترین گزینه در شرایط فعلی باشد، این است که پس از ریزش اولیه، در محدوده‌ای مشخص، بازار دچار نوسان می‌شود. شاخص کل در این حالت، نه توان رشد قابل‌توجه دارد و نه نشانه‌ای از ریزش سنگین بیشتر دیده می‌شود.

تثبیت شرایط سیاسی و نظامی بدون تحول خاص، دخالت محدود سیاست‌گذار برای کنترل صف‌های فروش، گزارش‌های نسبی مناسب از عملکرد برخی شرکت‌ها و ثبات نرخ ارز و نرخ سود بین‌بانکی این گزاره را پررنگ خواهد کرد و سبب می‌شود که بازار در بازه‌ای میان ۱.۶ تا ۱.۷ میلیون واحد در نوسان بماند. در این شرایط ممکن است، نماد‌های ریالی، صادراتی یا دارویی نوسانات مثبتی را تجربه کنند، اما کلیت بازار در حالت انتظار باقی می‌ماند. بازدهی کوتاه‌مدت پایین خواهد بود و سرمایه‌گذاران عمدتاً محافظه‌کارانه عمل می‌کنند.

خوشبینانه‌ترین سناریو که تحقق آن حداقل در کوتاه مدت بعید به نظر می‌رسد نیز زمانی محقق می‌شود که شرایط سیاسی به‌طور معناداری به سمت آرامش برود و در کنار آن، دولت یا سازمان بورس اقدامات حمایتی مؤثری از جمله تزریق نقدینگی، تغییر دامنه نوسان یا حمایت روانی از بازار را کلید بزنند.

توافقات سیاسی یا پایدار شدن آتش‌بس، ورود منابع مالی از سوی صندوق توسعه یا نهاد‌های بزرگ، تغییر رفتار حقوقی‌ها به سمت حمایت از بازار و رشد نرخ ارز و تقویت انتظارات تورمی عواملی است که عملیاتی شدن این سناریو را ممکن می‌کند. در ایران شرایط فرضی نیز، بازار می‌تواند به‌سرعت بخشی از افت اخیر را جبران کند. شاخص کل در کوتاه‌مدت به سمت محدوده ۱.۸ میلیون واحد حرکت خواهد کرد و ارزش معاملات رشد خواهد داشت. سهم‌های لیدر بازار مثل پالایشی، فلزی و خودرویی، نقش پیشران را ایفا می‌کنند.

سیاست‌گذاران و سهامداران باید چه کنند؟

در روز‌های آینده و با توجه به تحولات سیاسی و اقتصادی جاری بازار راه خود را پیدا کرده و یکی از سناریو‌های مورد اشاره، عملیاتی خواهد شد. تا آن زمان، اما معامله‌گران با توجه به اینکه بازار سرمایه فعلاً در وضعیت «اضطرار» قرار دارد، باید با احتیاط و تحلیل بنیادی دقیق‌تر وارد شوند. سهامداران نباید درگیر هیجانات صف‌نشینی شوند؛ تمرکز بر سهم‌های کم‌ریسک و ارزنده می‌تواند از ضرر جلوگیری کند.

از سوی دیگر انتظار می‌رود که سیاست‌گذاران فوراً دست به کار شده و با تدابیر کنترلی و حمایتی، فضای روانی منفی را ترمیم کنند.