استاد علیدوست: جنبه «فقهی -حقوقی- اخلاقی» واقعه عاشورا مورد توجه قرار نگرفته است

شفقنا- عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به وقایع روزهای دوم و سوم محرم و نیز روز ششم محرم تاکید کردند: واقعه عاشورا صرفنظر از جنبه های احساسی و حماسی که پررنگ است باید از منظر فقهی – حقوقی – اخلاقی بررسی و تحلیل شود و این جای کار فراوان دارد که اگر امروز پژوهشگاهی متولی شود و شروع کند شاید 5 سال آینده یک کار فاخر هزار صفحه ای به دست ما دهد.

به گزارش شفقنا، آیت الله ابوالقاسم علیدوست در نخستین جلسه نشست موسسه فرهنگی پژوهشی فهیم با موضوع تحلیل فقهی و حقوقی واقعه عاشورا بیان داشت: در طول تاریخ به واقعه عاشورا از زوایای مخنلفی نگاه شده است. ما از روز اول واقعه عاشورا گزارش داشتیم؛ عبید بن مسلم به عنوان خبرنگار از طرف عمربن سعد، عفیف بن زهیر، کثیر بن عبدالله و از همه شاخص تر عقبة بن سمعان است که گفته شده در کربلا حاضر بوده ولی شاید به طور نهادینه لوط بن یحیی ابی مخنف است که حدود 70 سال بعد، واقعه عاشورا را ثبت می کند. او این گزارشات را از مردم کوفه می گیرد و ثبت می کند اما کتاب او از بین می رود. با این همه، بخش هایی از مطالب او در کتاب های دیگر دیده می شود.

وی خاطرنشان کرد: از همان زمان به واقعه عاشورا نگاه «احساسی – عاطفی» می شود؛ مثلا کتاب ابی مخنف، «مقتل» نامگذاری می شود که حادثه عاشورا را از این منظر نگاه کند. در زمان آل بویه، واقعه عاشورا تکریم می شود و این روز تعطیل رسمی اعلام می شود؛ در این زمان همان نگاه «احساسی – عاطفی» امتداد پیدا می کند.

وی افزود: در زمان صفویه و قاجار هم جنبه احساس و عاطفه پررنگ است و آنچه بیشتر نمود می کند جنبه «مصیبت» است و البته الان هم همینگونه است. گویا واقعه عاشورا یک واقعه احساسی و عاطفی است که شعر محتشم کاشانی می تواند تجسّم آن باشد.

وی بیان داشت: نگاه دومی که به واقعه عاشورا می شود، به عنوان حرکت «آزادیخواهانه» است؛ یعنی انسان آزادی تمام هستی خود را می گذارد و قیام می کند. نمونه این نگاه به عاشورا، «گاندی» است.

رئیس انجمن علمی فقه و حقوق حوزه های علمیه گفت: سومین نگاه به واقعه عاشورا که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی رایج شده، نگاه «حماسی» است؛ شعار «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» که فکر کنم از مرحوم شیخ جعفر شوشتری است یا «ان الحیاة عقیدة و جهاد» یا تعبیر امام خمینی (ره) که فرمودند: «خون بر شمشیر پیروز است»، پشت این تعابیر، نگاه انقلابی و حماسی به واقعه عاشوراست.

وی به نگاه چهارم به واقعه عاشورا اشاره کرد که خیلی نحیف و لاغر مانده است و آن نگاه «فقهی – حقوقی و اخلاقی» است و افزود: یک نگاه به اصل واقعه عاشوراست که از گذشته ها مطرح بوده است؛ برخی مفسران ذیل آیه «وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ» به اصل واقعه عاشورا اشاره کرده و تحلیل فقهی از واقعه ارائه می دهند.

وی تحلیل امین الاسلام طبرسی را از حرکت امام حسین (ع) نقد کرد و اظهار داشت: امام (ع) نسبت به بردن همه اهل بیت (ع) «بشرط شیء» بودند. آقای طبرسی! اگر امام گمان می کردند به شهادت نمی رسند، اهل بیت (ع) می توانستند بعد ملحق شوند. به نظر می آید باید تحلیل دیگری از این واقعه داشت و دست فقیه را باز گذاشت که امر به معروف و نهی از منکر، امر به معروف عادی نیست.

وی افزود: یک تحلیل هم باید این باشد که امام کل اسلام را در خطر می دید و درواقع کلیت اسلام را در برابر کلیت کفر می بیند، در این صورت، تحلیل واقعه عاشورا آسان می شود و دیگر نیازی به تحلیل های آقای طبرسی نداریم.

وی گفت: اگر مصلحت را در فقه بیاوریم و فقه را فقه المصالح الشرعیه براساس ضوابط و انضباط فقهی نگاه کنیم، واقعه کربلا خیلی راحتتر از منظر فقهی می تواند تحلیل شود و نیازی به سوبسید ندارد و آوردن اهل بیت به کربلا و اسارت هم توجیه می شود.

استاد علیدوست به برخی جنبه های فقهی حقوقی و اخلاقی واقعه عاشورا اشاره و تاکید کرد: ماجرایی که برای مسلم بن عقیل در خانه هانی می گذرد را مطالعه فرمودید؛ شاید اگر مسلم همانجا عبیدالله را به درک واصل می کرد، انسجام بنی امیه از هم می پاشید. اما چرا مسلم، عبیدالله را ترور نکرد؟ این جای تحلیل و بررسی فقهی دارد.

وی گفت: یکی از باشکوهترین و غمبارترین وقایع در روز دوم محرم است. حرّ با هزار نفر آمده است و امام حسین (ع) شب دوم محرم می رسند و آب برای خود بر می دارند اما لشکر حرّ روز دوم محرم می رسند و اینجاست که امام دستور می دهند که به لشکریان حرّ آب بدهند. اولین نماز ظهر در روز دوم محرم برپا می شود و امام می فرمایند ما می خواهیم نماز بخوانیم و حرّ هم می گوید ما هم با شما نماز می خوانیم یعنی هردولشکر پشت سر یک امام، نماز خواندند. این خود یک تعیّن اخلاقی است؛ اگر کسی اینها را جمع کند و با نگاه منصفانه به اسارت اهل بیت نگریسته شود، نکات دقیقی را می تواند دریافت کند.

وی روز سوم محرم را دارای نکات فقهی و حقوقی دانست و گفت: امام (ع) در این روز، بنی اسد را خبر می کنند و زمینی را از بنی اسد که مالک آن منطقه بودند، می خرند. طبق سخن امام صادق (ع)، آنچه امام خریدند 4 میل در 4 میل با قیمت 60 هزار درهم بوده است که بعد از خریدن این زمین، آن را به بنی اسد برمی گردانند و می گوید که این محل دفن ماست. و امام (ع) شرط می کنند که از زائران تا سه روز پذیرایی کنند. بنابر اقوال تاریخی بنی اسد به این شرط عمل نکردند اما مانع دفن امام هم نشدند و زمین را هم واگذار کردند.

وی تقیّد امام حسین (ع) نسبت به حق الناس را مورد تاکید قرار داد و گفت: موسی بن عمیر انصاری گفت که پدرش عمیر نقل کرد که امام حسین (ع) اصحاب را خواستند و فرمودند که هر کس از شما حق الناسی به گردن دارد برود. این درشرایطی است که یک نفر هم برای امام، یک نفر است که از سعادت شهادت بی نصیب نماند.این جایگاه حق الناس را نزد امام (ع) می رساند.

وی به ظهر عاشورا اشاره کرد و گفت: امام (ع) برای کسی که ظهر عاشورا وقت نماز را به امام یادآور شدند، دعا کردند که خدا تو را از ذاکران یا شاید نمازگزاران قرار دهد. حتی وصیت امام حسین (ع) مسیر حرکت امام (ع) همه دارای نکات فقهی و حقوقی و اخلاقی است که نیازمند بررسی است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به کلام حضرت زینب (س) که در پاسخ عبیدالله دادند، گفت: حضرت زینب (س) فرمودند: «ما رایت الا جمیلا». ایشان اسیر و خسته و تمام وجودش خوف است اما این چنین پاسخ جوان مست قدرت را می دهد. اگر این را فیلم کنند و نشان دهند کمتر از فیلم مختار نخواهد بود.