کشاورزی در خاورمیانه سال ۲۰۲۵ را در شرایطی آغاز می‌کند که از یک‌سو با بحران‌های تاریخی چون کمبود آب، تغییرات اقلیمی و فشارهای جمعیتی دست‌به‌گریبان است و از سوی دیگر، با موجی از نوآوری‌های فناورانه روبه‌رو شده که می‌تواند آینده این صنعت را بازتعریف کند. منطقه‌ای که تنها ۱ درصد منابع آب شیرین جهان را در اختیار دارد اما ۵ درصد جمعیت دنیا را در خود جای داده، ناگزیر به تغییر رویکرد و استفاده از ابزارهای نوین کشاورزی است.
به گزارش تجارت نیوز، کشاورزی در خاورمیانه سال ۲۰۲۵ را با چالش‌های جدی و در عین حال فرصت‌های نوین آغاز کرده است. کمبود منابع آب، تغییرات شدید اقلیمی و افزایش جمعیت، این بخش حیاتی را در موقعیتی بحرانی قرار داده است. با این حال، موج نوآوری‌های فناورانه و سیاست‌های تازه در بسیاری از کشورهای منطقه، چشم‌اندازی متفاوت را ترسیم می‌کند. از آبیاری هوشمند گرفته تا کشاورزی عمودی و بهره‌گیری از داده‌های ماهواره‌ای، خاورمیانه به سوی مدلی جدید از کشاورزی پایدار و هوشمند حرکت می‌کند.
چشم‌انداز کشاورزی خاورمیانه
خاورمیانه با تنوع اقلیمی خود، از بیابان‌های خشک عربستان و امارات تا دلتای حاصلخیز نیل و جلگه‌های بین‌النهرین، همواره نقش مهمی در تولید محصولات کشاورزی داشته است. اما این منطقه تنها ۱ درصد از منابع آب شیرین جهان را در اختیار دارد، در حالی که حدود ۵ درصد جمعیت جهان را میزبانی می‌کند. همین تناقض سبب شده وابستگی به واردات مواد غذایی در بسیاری از کشورها به بیش از ۵۰ درصد برسد. تجربه بحران‌های اخیر، از پاندمی کرونا گرفته تا جنگ‌های ژئوپلیتیکی، اهمیت خودکفایی غذایی را برای دولت‌ها دوچندان کرده است.
کمبود آب؛ مانع اصلی کشاورزی
هیچ چالشی به اندازه بحران آب برای کشاورزی خاورمیانه جدی نیست. کاهش آب‌های زیرزمینی، افزایش شوری خاک و تبخیر بالای منابع سطحی، پایداری این بخش را تهدید می‌کند. با این حال، راهکارهای فناورانه در حال تغییر قواعد بازی هستند:
- آبیاری قطره‌ای پیشرفته می‌تواند تا ۳۵ درصد مصرف آب را کاهش دهد.
- بازیافت فاضلاب شهری به عنوان منبعی برای آبیاری در حال گسترش است.
- آب‌شیرین‌کن‌های صنعتی به‌ویژه در خلیج فارس، سهم فزاینده‌ای در تأمین آب کشاورزی دارند.
- کشت تلفیقی با درختان (جنگلداری زراعی) به مقابله با بیابان‌زایی کمک می‌کند.
فناوری‌های نوین کشاورزی ۲۰۲۵
گزارش‌های تحلیلی نشان می‌دهد که پذیرش فناوری‌های نوین در کشاورزی خاورمیانه به سرعت در حال افزایش است:
طبق برآوردها، بازار کشاورزی عمودی در خاورمیانه سالانه ۲۲ درصد رشد خواهد داشت و نقش مهمی در امنیت غذایی ایفا می‌کند.
پیشگامان منطقه‌ای در کشاورزی نوین
- اسرائیل: رهبر جهانی در آبیاری قطره‌ای و کشاورزی مبتنی بر هوش مصنوعی.
- امارات: سرمایه‌گذاری گسترده در کشاورزی عمودی و مزارع هوشمند شهری.
- عربستان سعودی: اجرای پروژه‌های بزرگ کشاورزی خورشیدی و تولید محصولات در شرایط کنترل‌شده.
- مصر و عراق: تمرکز بر مدیریت آب نیل و دجله-فرات و آزمایش کشت با آب شور.
نقش فناوری‌های دیجیتال و ماهواره‌ای
یکی از تحولات اساسی سال ۲۰۲۵، ورود فناوری‌های دیجیتال به قلب کشاورزی خاورمیانه است:
- پهپادها برای پایش سلامت محصولات و مدیریت آفات.
- پلتفرم‌های ماهواره‌ای برای رصد رطوبت خاک و کارایی آبیاری.
- بلاکچین برای ردیابی زنجیره تأمین و تضمین اصالت محصولات صادراتی.
- اپلیکیشن‌های موبایلی که کشاورزان خرد را نیز به داده‌های پیشرفته مجهز می‌کند.
به گفته تحلیلگران، استفاده از سامانه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌تواند تا ۲۰ درصد بهره‌وری محصولات را افزایش دهد.
به نقل از farmonaut، دولت‌های منطقه به تدریج سیاست‌های کشاورزی خود را اصلاح کرده‌اند. تمرکز بر یارانه به فناوری‌های کم‌مصرف، توسعه قوانین مدیریت آب و سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، روندی مشترک است. در عین حال، همکاری‌های فرامرزی بر سر رودخانه‌های مشترک همچون دجله، فرات و اردن اهمیت بیشتری یافته است.
آینده کشاورزی خاورمیانه در سال ۲۰۲۵
خاورمیانه در آستانه دو مسیر قرار دارد: یا گرفتار در دام کمبود آب و وابستگی غذایی باقی می‌ماند، یا با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و همکاری منطقه‌ای، به الگویی برای کشاورزی پایدار تبدیل می‌شود. نشانه‌ها از حرکت سریع به سوی مسیر دوم حکایت دارند. با رشد سرمایه‌گذاری در کشاورزی هوشمند، ورود فناوری‌های دیجیتال و اصلاح سیاست‌های حمایتی، آینده‌ای روشن‌تر برای امنیت غذایی منطقه قابل تصور است.
source