نویسنده:
فرشاد قاسمعلی
فناوری NFC امکان انجام پرداخت از طریق گوشی موبایل یا ساعت هوشمند را بدون نیاز به کارت بانکی فراهم می‌کند. در این مقاله از “رده”، سازوکار NFC، تاریخچه جهانی، مزایا، امنیت، نقش بانک‌ها و وضعیت اجرای این فناوری در ایران (طرح کهربا) بررسی می‌شود. بازار پرداخت جهانی در حال گذار از کارت و پول نقد به سمت پرداخت‌های موبایلی و بدون تماس است.
طبق گزارش Visa (2024)، پرداخت‌های بدون تماس در جهان بیش از 75٪ تراکنش‌های فروشگاهی را تشکیل می‌دهند و سهم کارت فیزیکی هر سال کاهش پیدا می‌کند.
NFC چیست و چگونه کار می‌کند؟
NFC مخفف عبارت Near Field Communication است و به نوعی ارتباط بی‌سیم بسیار کوتاه‌برد گفته می‌شود که میان دو دستگاه در فاصله کمتر از حدود 4 سانتی‌متر برقرار می‌شود.
فرآیند پرداخت در سه گام انجام می‌شود:
| گام | توضیح |
| نزدیک کردن دستگاه | کاربر گوشی/ساعت را به دستگاه پوز نزدیک می‌کند. |
| احراز هویت | گوشی با استفاده از توکن‌سازی به جای شماره کارت، اطلاعات رمزگذاری‌شده ارسال می‌کند. |
| انجام تراکنش | داده رمزگذاری‌شده به بانک صادرکننده ارسال و تراکنش تأیید می‌شود. |
تاریخچه و روند جهانی NFC
فناوری NFC از اوایل دهه 2000 با هدف ساده‌سازی تعاملات دیجیتال معرفی شد و طی سال‌های 2006 با گسترش پرداخت‌های بدون تماس و دستگاه‌های هوشمند، به یکی از محبوب‌ترین روندهای جهانی در حوزه فناوری‌های پرداخت و ارتباطات تبدیل شده است.
| سال | کشور | رویداد مهم |
| 2006 | ژاپن | اولین پرداخت موبایلی فروشگاهی |
| 2014 | آمریکا | معرفی Apple Pay |
| 2020 | اروپا | الزام پذیرش پرداخت بدون تماس در پایانه‌ها |
| 2023 | جهان | 5.4 میلیارد تراکنش NFC |
بر اساس گزارش McKinsey سال 2024، پیش‌بینی می‌شود تا سال 2027 بیش از 87٪ تراکنش‌های خرد از طریق موبایل و پرداخت‌های بدون تماس انجام شود.
در رده می‌توانید به صورت لحظه ای قیمت طلای 18 عیار، 24 عیار، سکه گرمی، سکه بهار آزادی، نیم سکه، ربع سکه و سکه امامی را آنلاین و ساده بررسی کنید.
امنیت پرداخت NFC
یکی از مهم‌ترین دلایل روی‌آوردن بانک‌ها به فناوری NFC، سطح بالای امنیت آن است؛ زیرا این فناوری با استفاده از مکانیزم‌هایی مانند رمزنگاری و توکنیزاسیون، اطلاعات تراکنش را محافظت می‌کند. برای مشاهده جزئیات، جدول زیر را ببینید.
| مکانیسم | توضیح |
| Tokenization | شماره کارت با یک توکن رمزگذاری‌شده جایگزین می‌شود. |
| Secure Element | اطلاعات کارت داخل تراشه امنیتی گوشی ذخیره می‌شود. |
| محدودیت فاصله | NFC تنها در فاصله کمتر از 4 سانتی فعال است. |
| بیومتریک | تأیید پرداخت از طریق اثر انگشت یا Face ID |
در کارت‌های بانکی امکان کپی‌برداری از اطلاعات وجود دارد، اما در پرداخت‌های مبتنی بر NFC چنین امکانی وجود ندارد.
اینجا موبایل‌بانک‌های ایران را با هم مقایسه کن
مزایای پرداخت NFC برای مشتریان و بانک‌ها
مزایا برای کاربران:
- عدم نیاز به حمل کارت
- سرعت بسیار بالا (کمتر از 1 ثانیه)
- بدون نیاز به وارد کردن رمز در تراکنش‌های کوچک
- امنیت بسیار بالاتر نسبت به کارت بانکی
مزایا برای بانک‌ها و پذیرندگان:
- کاهش هزینه چاپ کارت بانکی
- افزایش تراکنش‌های خرد (افزایش درآمد کارمزدی بانک‌ها)
- ایجاد امکان اتصال به کیف پول و وفاداری مشتری
مقایسه NFC با QR و کارت بانکی
در مقایسه با QR و کارت بانکی، فناوری NFC فرآیند پرداخت را سریع‌تر، امن‌تر و بدون نیاز به تماس فیزیکی انجام می‌دهد.
| ویژگی | NFC | QR | کارت بانکی |
| سرعت | بالا | متوسط | کم |
| امنیت | بالا | متوسط | کم |
| نیاز به اینترنت | ندارد | نیاز دارد | ندارد |
طرح «کهربا» بانک مرکزی
بانک مرکزی از سال 1402 سامانه پرداخت موبایلی کشور را با نام کهربا راه‌اندازی کرده است و از طریق آن زیرساخت رسمی پرداخت مبتنی بر NFC در شبکه بانکی فراهم شده است؛ در ادامه، برخی از بانک‌هایی را معرفی می‌کنیم که این خدمت را ارائه کرده‌اند:
بانک‌های متصل:
- بانک ملی
- بانک ملت
- بانک تجارت
- بانک صادرات
- بانک کشاورزی
مکانیزم کار:
- نصب اپلیکیشن بانک
- ثبت کارت بانکی داخل اپلیکیشن
- نزدیک کردن موبایل به پایانه فروش (پرداخت انجام می‌شود).
استعلام چک با کد ملی به دریافت‌کننده چک، این فرصت را می‌دهد تا از وضعیت حساب جاری فرد صادرکننده چک مطلع شود و نگرانی بابت نقد نشدن چک و درگیری‌های احتمالی و شکایت به دادگاه نداشته باشد.
چالش‌های توسعه پرداخت با موبایل در ایران
چالش‌های توسعه NFC در ایران بیشتر به نبود زیرساخت یکپارچه، محدودیت‌های فنی برخی دستگاه‌ها و کندی پذیرش کسب‌وکارها می‌توان عنوان کرد. به طور خلاصه دو دلیل عمده را اینگونه می‌توان بیان کرد که:
- یکی از چالش‌ها، کمبود گوشی‌های مجهز به NFC است؛ زیرا این قابلیت معمولاً در گوشی‌های اقتصادی و پایین‌رده وجود ندارد.
- به دلیل نبود فرهنگ‌سازی کافی، بسیاری از کاربران هنوز استفاده از کارت بانکی را به پرداخت موبایلی ترجیح می‌دهند.
آینده NFC
دنیای پرداخت به سمت Cashless (بدون پول نقد و بدون کارت) می‌رود.
در آینده نزدیک:
- کارت بانکی حذف می‌شود.
- کیف پول دیجیتال هویت بانکی کاربران خواهد بود.
- پرداخت‌های موبایلی به Open Banking و AI وصل می‌شوند.
دیدگاه “رده”
با اجرای طرح کهربا توسط بانک مرکزی، ایران رسماً وارد اکوسیستم پرداخت بدون تماس شده است و در صورت توسعه زیرساخت‌ها، این امکان وجود دارد که کارت‌های فیزیکی به تدریج حذف و پرداخت موبایلی در سطح ملی گسترش پیدا کند. البته پیش از آن، باید بسترهای فنی و فرهنگی لازم فراهم شود. از این رو توصیه می‌شود مشتریان بانک‌هایی که این خدمت را ارائه می‌دهند، با آن آشنا شوند و سایر بانک‌ها نیز برای ورود به این حوزه اقدام کنند. همان‌طور که در این مقاله توضیح داده شد، مزایای پرداخت‌های مبتنی بر NFC قابل مقایسه با کارت‌های بانکی فعلی نیست و تجربه‌ای سریع‌تر، امن‌تر و مدرن‌تر ارائه می‌دهد.
source