مدیرکل دفتر امور اقتصادی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گفت: اگر الزامات اجرائی الگوی کشت فراهم گردد، دو هدف اساسی این برنامه، کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری، محقق می شوند.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، علیرضا نیکویی، در گفت‌و‌گو با خبرنگار تحریریه کشاورزی، به تشریح آخرین وضعیت پیشرفت برنامه الگوی کشت در سال چهارم، پرداخت و گفت: اجرای موفق الگوی کشت در ایران، مستلزم توجه هم‌زمان به ابعاد اکولوژیکی، اقتصادی، نهادی و اجتماعی است و صرفاً تدوین یک الگوی علمی، بدون فراهم‌سازی بستر‌های اجرایی، به نتیجه نمی‌رسد.
نیکویی گفت: برنامه الگوی کشت محصولات کشاورزی، با پیش بینی صورت گرفته در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور و مصوبه جلسه مورخ ۱۴۰۴/۰۷/۱۹، شورای عالی آب، توسط سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی برای زیر بخش زراعت، تدوین و توسط معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی، ابلاغ شد. این برنامه با لحاظ شرایط محدودیت منابع کشور بر اساس رویکرد‌های سند ملی دانش‌بنیان امنیت غذایی، سند ملی آمایش سرزمین و قانون برنامه پنج‌ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی، به صورت سالانه بهنگام سازی شده است و اکنون در سال چهارم اجرای آن در حوزه زراعت برای کل کشور هستیم. ولی آنچه مهم است، میزان تحقق اهداف برنامه الگوی کشت، در کل کشور است.
مدیرکل دفتر امور اقتصادی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، افزود: در حال حاضر، ابلاغ الگوی کشت از طریق سامانه پهنه بندی و مدیریت داده‌های کشاورزی صورت می‌گیرد و کشاورزان ملزم هستند در صورت نیاز به دریافت حمایت‌های قیمتی و غیر قیمتی بر اساس بند ب ماده ۳۳ قانون برنامه هفتم پیشرفت، به مسئولین پهنه در مراکز جهاد کشاورزی استان‌ها مراجعه و اطلاعات کشت خود را در چارچوب الگوی کشت ابلاغی ثبت کنند و در غیر این صورت، از حمایتی بهره‌مند نخواهند شد. با این حال، سامانه مدیریت الگوی کشت و مزرعه من در مرحله آزمون می‌باشند و به زودی وارد بهره برداری پایلوت خواهند شد.
نیکویی گفت: با وجودی که الگوی کشت محصولات زراعی در سال چهارم اجرا قرار دارد، ولی الگوی کشت محصولات باغبانی، گیاهان داروئی، گلخانه و محیط‌های کنترل شده، در مرحله تدوین، یا ابلاغ برای اجرا قرار دارند.
مدیرکل دفتر امور اقتصادی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، با بیان اینکه اگر الزامات اجرائی الگوی کشت فراهم گردد، اجرای الگوی کشت، کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری، دو هدف اساسی این برنامه، محقق می‌شوند، تصریح نمود: اجرای برنامه الگوی کشت یک فرآیند پویا و بر بستر داده‌ای متقن، به‌هنگام و فراگیر استوار بوده و پایش، ارزیابی و نظارت میدانی مستمر، در تحلیل شرایط برای به‌هنگام سازی و دستیابی به الگوی کشت بهینه و پایدار موثر می‌باشد. اما، با وجود تلاش‌های چند سال اخیر برای طراحی و اجرای برنامه الگوی کشت در کشور، هنوز اهداف این برنامه از جمله کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری به نتیجه مطلوب نرسیده است. یکی از مهم‌ترین دلایل این ناکامی، بی‌توجهی به الزامات تمدنی، نهادی و ساختاری اجرای الگو است. اجرای درست و کارآمد الگوی کشت، نه‌تنها مستلزم برنامه‌ریزی علمی، بلکه نیازمند فراهم‌سازی بستر‌های نهادی، اجتماعی و اقتصادی است.
نیکویی با اشاره به اینکه نخستین گام در اجرای الگوی کشت، رسمیت‌بخشی به کشاورزی، به‌عنوان یک شغل تخصصی ست، افزود: متأسفانه، در حال حاضر، بسیاری از کشاورزان، فاقد شناسنامه شغلی، مهارت‌های لازم و نظام ارزیابی حرفه‌ای هستند. ایجاد یک سامانه جامع اطلاعات مشاغل کشاورزی که در آن مشخصات زمین، میزان آب در دسترس، نوع مهارت‌ها و سابقه فعالیت کشاورزان ثبت شود، ضروری است. چنین سامانه‌ای امکان پایش دقیق ظرفیت‌های تولیدی و تخصیص منابع و آموزش‌های لازم به کشاورزان را فراهم می‌کند. همچنین کسانی که صلاحیت شغلی ندارند یا مهارت کافی ندارند باید از مسیر برنامه‌های مهارت‌افزایی و بازآموزی ارتقا یابند تا کشاورزی به حرفه‌ای تخصصی و پایدار بدل شود.
به گفته وی: گام دوم، ایجاد و تقویت اصناف تخصصی برای هر رشته کشاورزی است. این اصناف می‌توانند ضمن دفاع از حقوق کشاورزان، در ارتقای مهارت‌ها، افزایش بهره‌وری، و برنامه‌ریزی‌های گروهی نقش‌آفرینی کنند. وجود صنف‌های تخصصی موجب می‌شود که کشاورزان نه به‌صورت منفرد، بلکه در قالب یک تشکل منسجم عمل کنند و توان چانه‌زنی، سرمایه‌گذاری مشترک و مدیریت بهینه منابع در سطح منطقه و ملی افزایش یابد. اصناف باید در تعامل با دولت و سایر نهاد‌ها مسئولیت راهبری بخشی از سیاست‌های اجرایی و آموزشی را بر عهده بگیرند.
مدیرکل دفتر امور اقتصادی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یکی از دلایل اصلی عدم توفیق الگوی کشت در ایران را، فقدان هم‌زمانی بین الگوی تولید داخلی و الگوی تجارت محصولات کشاورزی دانست و افزود: بدون پیوند دادن این دو، کشاورزان همواره با مازاد تولید در برخی محصولات و کمبود در برخی دیگر روبه‌رو خواهند شد. بنابراین، دولت باید در هماهنگی با اصناف، الگوی تولید را بر اساس ظرفیت اکولوژیکی هر منطقه و نیاز بازار ملی و بین‌المللی مشخص کند. سپس، بر پایه این الگو، نقش هر صنف کشاورزی در تولید و مدیریت محصول تعیین و با دولت تفاهم‌نامه‌های همکاری امضا شود. در این مدل، دولت به‌عنوان سیاست‌گذار و ناظر عمل می‌کند و صنف‌ها، متصدی و متولی اجرای تولید خواهند بود.
نیکویی با اشاره به اینکه در شرایط فعلی، یارانه‌ها و حمایت‌ها، پراکنده و بعضاً ناهماهنگ پرداخت می‌شوند، گفت: این رویه نه‌تنها بهره‌وری را افزایش نمی‌دهد، بلکه، موجب انحراف در الگوی کشت نیز می‌شود.
مدیرکل دفتر امور اقتصادی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی بر اصلاح نظام حمایتی و یارانه‌ای بخش کشاورزی تاکید نمود و گفت: تشکیل یک صندوق ملی حمایت از الگوی تولید کشاورزی و تجمیع کلیه حمایت‌ها در آن، راهکاری کارآمد است. این صندوق، باید منابع خود را بر اساس الگوی تولید مصوب، به صنف‌ها و کشاورزانی تخصیص دهدکه در چارچوب سیاست‌های ملی عمل می‌کنند. چنین سازوکاری از یک سو عدالت را در تخصیص یارانه‌ها تضمین می‌کند و از سوی دیگر به‌عنوان ابزار تشویقی برای تبعیت از الگوی کشت عمل خواهد کرد.
نیکویی افزود: آسیب‌شناسی این برنامه، ایجاب می‌کند تمهیدات موثرتری برای دستیابی به اهداف برنامه و رویکرد‌های برنامه هفتم پیشرفت و سند ملی دانش‌بنیان امنیت غذایی با رفع موانع برون بخشی اتخاذ گردد. در غیر این صورت، نگرانی‌های جدی در این خصوص وجود داردکه ادامه روند فعلی منجر به ناپایداری تولیدات کشاورزی، خدشه به امنیت آبی و بی‌اعتمادی جامعه هدف گردد.
مدیرکل دفتر امور اقتصادی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با اشاره به اینکه علی رغم پی گیری‌های مختلف، پیشنهادات سامانه الگوی کشت با حجم واقعی آب تخصیص یافته از سوی وزارت نیرو تاکنون تحقق نیافته است. اظهار نمود: موانع برون‌بخشی اجرای الگوی کشت به عملکرد و هماهنگی دستگاه‌هایی مانند وزارت نیرو، سازمان برنامه و بودجه، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت نفت مرتبط است. اگر این موانع در سطوح پذیرش و همراهی، پیش‌بینی و رفع موانع اجرایی، تدارک الزامات و نیازمندی‌های اجرایی، و سیاستی و حمایتی بدرستی و بطور هدفمند و برنامه‌ای، تامین و یا برطرف نشود، مشکلات بخش کشاورزی مضاعف و نابسامانی در تولید و تراز بازار تشدید خواهد شد.
نیکویی گفت: جلسات هماهنگی برای برقراری ارتباط مستقیم بین سامانه الگوی کشت و سامانه مدیریت آب وزارت نیرو برای تنظیم سهم آب کشاورزی برگزار شده که امیدواریم در آینده این ارتباط برقرار گردند.
وی درباره به روزرسانی سامانه در صورت کمبود آب یا تغییر شرایط اقلیمی، گفت: برای اجرای الگوی کشت چند سناریوی آبی پیش بینی شده است، که این سناریو‌ها براساس آب قابل بهره برداری در بخش کشاورزی ابلاغی توسط وزارت نیرو، ابلاغ می‌گردند. در عین حال در شرایط تغییر اقلیم و یا آب قابل بهره برداری، به روز رسانی لازم در الگوی کشت ابلاغی قبل از شروع دوره کشت یعنی کشت پائیزه، زمستانه، بهاره و تابستانه صورت می‌پذیرد.
نیکویی در پایان، با اشاره به برنامه‌های سازمان تات، برای آموزش، ترویج و قانع سازی کشاورزان برای رعایت الگوی کشت، گفت: تات از طریق معاونت آموزش و ترویج تاکنون اقدام به برگزاری چندین کاروان ترویج الگوی کشت در سطح استان‌ها با حضور بهره‌برداران، محققین، کارشناسان، تشکل‌ها، مدیران دستگاه‌های مختلف و ناظران ملی نموده است ولی با توجه این که فعالیت کشاورزی یک فعالیت اقتصادی است، قانع سازی آنها عمدتا بایستی از طریق چارچوب تجمیع حمایت‌ها و یارانه‌ها در چارچوب الگوی کشت و به عبارتی مزیت سازی تولید با استفاده از ابزار‌های اقتصادی، صورت پذیرد.
source