قرص سرماخوردگی بزرگسالان با مصرف ۷۵۴ میلیون عدد در صدر فهرست مصرف دارویی کشور در شش ماه اول امسال قرار گرفته است. پس از آن، داروهای آ. اس. آ، فاموتیدین، متفورمین، آموکسی‌سیلین و لووتیروکسین به ترتیب بیشترین میزان مصرف را داشته‌اند.
به گزارش ایران، تازه‌ترین آمارها از بازار دارویی کشور نشان می‌دهد در ۶ ماه ابتدایی امسال، ایرانی‌ها مجموعاً ۱۵۶ هزار میلیارد تومان دارو خریداری کرده‌اند. یعنی ۲۸ میلیارد عدد دارو در کشور تأمین و توزیع شده و این ارقام بیانگر این است که میانگین مصرف ماهانه کشور حدود ۴.۶ میلیارد عدد داروست.
حالا اگر شهر به شهر بررسی کنیم، تهرانی‌ها با مصرف ۵.۵ میلیارد عدد در صدر جدول مصرف داروی کشور قرار دارند و جایگاه بعدی متعلق به استانهای خراسان رضوی، اصفهان و فارس است. در حال حاضر، میزان مصرف دارو در کشور ما دو برابر حد نرمال جهانی است؛ در حالی که در استاندارد جهانی، تعداد اقلام دارویی در هر نسخه باید کمتر از دو قلم باشد، در تهران به طور میانگین ۴.۲ قلم دارو در هر نسخه نوشته می‌شود. اما فقط دارو نیست؛ مدت‌هاست با انجام آزمایش‌ها و تصویربرداری‌های غیرضروری هم روبه‌رو هستیم که بار مالی مضاعفی بر دوش بیمه‌ها گذاشته است.
طراحی سیستم تشویقی برای عملکرد پزشکان
او درباره هزینه های اضافی که این نیازهای القایی روی دست نظام سلامت میگذارد، توضیح می‌دهد: «بسیاری از آزمایش‌هایی که بدون ضرورت انجام می‌شود، برای بیمار و نظام سلامت بار مالی ایجاد می‌کند. برای مثال، در مواردی آزمایش‌هایی مانند ویتامین D، ویتامین B۱۲ یا فولات «ویتامین B۹» به صورت غیرضروری درخواست می‌شود، در حالی که می‌توان این موارد را به شکل کلی و در قالب برنامه‌های پیشگیرانه مدیریت کرد.
در حوزه تصویربرداری هم اقلام تجویزی در ایران بیش از استانداردهای جهانی است. در کشورهای دیگر، انجام MRI یا دریافت دارو از داروخانه‌ها به این سادگیها نیست، اما در ایران گاهی افراد بدون تجویز پزشک از داروخانه آنتی‌بیوتیک تهیه می‌کنند. آنتی‌بیوتیک‌ها برای عفونت‌های باکتریایی است، نه ویروسی و این نوع مصرف خودسرانه به منابع مالی و سلامت جامعه آسیب می‌زند. اگر بخواهیم منابع بیمه سلامت و نظام درمان، پایدار بماند و تاب‌آوری مالی داشته باشیم، باید هزینه‌ها را مدیریت کنیم. »
مدیرکل بیمه سلامت استان تهران با بیان این موضوع به اجرای سامانه‌های هوشمند در سازمان بیمه سلامت ایران اشاره می‌کند و میگوید: «در سامانه‌های بیمه سلامت سیستم‌های تشویقی و کنترلی برای پزشکان طراحی شده که به صورت ماهانه عملکرد پزشکان با هم‌رده‌هایشان مقایسه می‌شود تا مشخص شود چه کسانی تجویزهای منطقی‌تری دارند. ما در برخی از سامانه‌های نسخه‌نویسی بیمه سلامت، سامانه هوشمندی را قرار دادیم تا به پزشکان هشدار دهد مثلاً این داروهایی که در این نسخه نوشته شده با هم تداخل دارند. یا ارزیابی می‌کند که تعداد آنتی‌بیوتیک‌های تجویزی بیش از حد استاندارد است.
اکنون این پایش شروع شده و در آینده گسترده‌تر هم می‌شود. همچنین برای این سامانه راهنمای بالینی تعریف شده که در صورت تجویز اشتباه یا همزمان داروهای دارای عارضه، به پزشک هشدار دهد. حتی برخی داروها در صورت ناسازگاری، به شکل خودکار از نسخه حذف می‌شوند. حالا اگر بتوانیم خدمات ارائه شده را مدیریت کنیم، منابع مالی نظام سلامت نیز به درستی مدیریت خواهد شد. در غیر این صورت، هر چقدر منابع مالی بیشتری وارد سیستم شود، باز هم با هدررفت و کمبود منابع روبه‌رو خواهیم بود، چون سیستم سلامت باید پاسخگو و هوشمند عمل کند.»
۹۰ درصد نسخه تهرانی‌ها الکترونیک است
«در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد نسخه‌ها در استان تهران به صورت الکترونیک ثبت می‌شود و این اقدام نقش مهمی در کنترل هزینه‌ها، جلوگیری از تخلفات و بهبود خدمات سلامت داشته است.»
غلام‌نژاد با بیان این موضوع به اجرای نظام‌های نظارتی و هوشمندسازی فرآیندهای نسخه‌نویسی و خدمات درمانی اشاره می‌کند و میگوید: «نظارت برای مچ‌گیری نیست، بلکه برای دستگیری است؛ یعنی کمک به سیستم‌هایی که ممکن است به شکل غیرعلمی یا نادرست عمل کنند. هدف ما اصلاح روندها و هدایت پزشکان و مراکز درمانی به سمت رعایت راهنماهای بالینی است تا خدمات غیرضروری به بیماران تحمیل نشود.»
مدیرکل بیمه سلامت استان تهران با بیان اینکه در سازمان بیمه سلامت، هم بسته‌های تشویقی و هم بسته‌های تنبیهی برای پزشکان در نظر گرفته شده است، توضیح می‌دهد: «پزشکانی که بیش از حد دارو یا خدمات پاراکلینیکی تجویز می‌کنند، مشمول نظارت و اقدامات اصلاحی خواهند شد. در دوران کرونا، مواردی وجود داشت که برخی پزشکان روزانه تا ۱۰۰ سرم برای بیماران تجویز می‌کردند که نمونه‌ای از تجویز غیرمنطقی و غیرضروری است. این موارد از طریق سیستم‌های نظارتی شناسایی و مدیریت می‌شود. در حال حاضر راهنماهای بالینی در سیستم نسخه‌نویسی سازمان بیمه سلامت بارگذاری شده است تا پزشک نتواند فراتر از آن دارو یا خدمات تجویز کند. مثلاً هنگامی که در یک ماه مصرف استاندارد آسپرین ۸۰، حدود ۳۰ عدد است، نباید پزشک برای همان دوره ۱۰۰ عدد برای یک بیمار تجویز کند. این موارد توسط سامانه‌های ما کنترل و در صورت تخلف، هشدار صادر می‌شود.»
در برخی موارد مشاهده شده داروهای خاص و گران‌قیمت با فرکانس غیرمجاز تجویز شده‌اند و بار مالی سنگینی بر سیستم سلامت تحمیل کرده‌اند. او در مورد چنین سوءاستفاده‌های احتمالی از منابع دارویی کشور میگوید: «ما با هدف «دستگیری، نه مجازات»، این موارد را شناسایی و اصلاح می‌کنیم، اما در عین حال، کسانی که به صورت باندی و شبکه‌ای از این شرایط سوءاستفاده می‌کنند، به مراجع نظارتی و قضایی معرفی شده‌اند. متأسفانه برخی از این سوءاستفاده‌ها شامل داروهایی است که در کشورهای همسایه به فروش می‌رسد و این موضوع نشان‌دهنده لزوم نظارت دقیق‌تر و هماهنگی بین دستگاه‌های مرتبط است. »
غلام‌نژاد با بیان اینکه سلامت یک مقوله وسیع است و فقط وزارت بهداشت یا بیمه سلامت در آن نقش ندارند، توضیح می‌دهد: «سازمان‌های بیمه‌گر مثل تأمین اجتماعی و نیروهای مسلح هم در این حوزه فعال هستند و بخشی از مسئولیت سلامت جامعه را بر عهده دارند. نباید همه مسئولیت‌ها را فقط بر دوش وزارت بهداشت یا بیمه سلامت بگذاریم، بلکه همکاری بین همه نهادها برای ارتقای نظام سلامت ضروری است.»
بیمه سلامت استان تهران در جمع دستگاه‌های برتر سال ۱۴۰۳
«بیمه سلامت استان تهران با پوشش بیش از ۵ میلیون نفر از جمعیت این استان و همکاری با بیش از ۶۸۰۰ مرکز درمانی و تشخیصی، یکی از بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین شبکه‌های خدمات درمانی کشور را مدیریت می‌کند که معادل حداقل ۱۰ استان کشور است.»
مدیرکل بیمه سلامت استان تهران با بیان این موضوع میگوید: «در ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی استان تهران، اداره کل بیمه سلامت استان تهران موفق به کسب رتبه «خوب» شد و در ارزیابی سال ۱۴۰۳ دستگاه‌های اجرایی استان تهران، به جمع ۱۲ دستگاه برتر این استان راه یافت. این موفقیت در حالی به دست آمده است که استان تهران با ۷۳ دستگاه اجرایی و حجم گسترده خدمات درمانی، یکی از چالش‌برانگیزترین مناطق برای ارزیابی عملکرد دستگاه‌ها محسوب می‌شود.
طبق گزارش رسمی سازمان اداری و استخدامی کشور، دستگاه‌های اجرایی در این ارزیابی بر اساس شاخص‌های مختلفی از جمله عملکرد، پاسخگویی، شفافیت، مدیریت منابع و تحول دیجیتال در سه سطح خوب، متوسط و ضعیف مورد سنجش قرار گرفتند. »
غلام‌نژاد از این دستاورد به‌عنوان نتیجه مجموعه‌ای از اقدامات تحولی در سال گذشته یاد می‌کند و میگوید: «این اقدامات شامل چابک‌سازی ساختار مدیریتی، تقویت فرآیندهای نظارتی، گسترش خدمات دیجیتال و کاهش مراجعه حضوری، بهبود کیفیت خدمات‌رسانی و افزایش شفافیت اداری در سطوح مختلف اداره کل بوده است. در سال گذشته، این اداره کل توانست در حوزه‌های مختلف از جمله حمایت از بیماران خاص و صعب‌العلاج، خدمات توانبخشی و پوشش خدمات زوجین نابارور، عملکردی فراتر از متوسط کشوری داشته باشد.»
بیماران اصرار بر آزمایش و تصویربرداری‌های غیرضروری دارند
محمد غلام‌نژاد، مدیرکل بیمه سلامت استان تهران با ارائه آماری از تجویز دارو در کشور میگوید: «میزان مصرف دارو در کشور دو برابر میانگین جهانی است. در کشورهای دنیا، میانگین اقلام دارویی در هر نسخه کمتر از دو قلم است، اما در کشور ما ۴.۳ قلم و در تهران ۴.۲ قلم است. این آمار نگران‌کننده نشان می‌دهد، تعداد داروهایی که در نسخه‌ها نوشته می‌شود، بیش از حد معمول است. البته به دنبال مقصر نیستیم، چون در بسیاری از موارد بیماران خودشان به دریافت خدمات یا داروهای غیرضروری اصرار دارند.»
برخی از خدمات غیرضروری ناشی از نیازهای القایی بیماران است. دکترغلام‌نژاد با بیان اینکه در بحث تجویز دارو یا انجام آزمایش و عکسبرداریها بیماران اصرار بر انجام برخی موارد غیرضرور دارند، میگوید: «در این بخش نقش فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی رسانه‌ها بسیار مهم است تا مردم بدانند همیشه نیازی به انجام خدمات گران‌قیمت یا پیچیده ندارند. مثلاً از پزشک میخواهند حتماً MRI برایشان بنویسد، در حالی که با یک عکس ساده از قفسه سینه بیماری تشخیص داده می‌شود و ممکن است اصلاً نیازی به تصویربرداری پیشرفته نباشد. در حال حاضر، میانگین تعداد آزمایش‌های تجویزی در کشور ۱۳.۵ قلم و در تهران ۱۶.۴ قلم است که برای پزشکان عمومی عدد بالایی محسوب می‌شود.»
source