گل محمدی؛ موهبتی فراتر از عکس روی اسکناس

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برگزاری همایش “ایران؛ سرزمین گل محمدی” در هفته ای که گذشت، بار دیگر گل محمدی و گلاب و آئین های مربوط به آنها را در معرض توجه رسانه ها و بخش بزرگی از افکار عمومی قرار داد و انتشار اخبار و مطالبی درباره ثبت گل محمدی و گلابگیری و آئین های مرتبط با آن به نام عربستان یا سوریه باعث شد تا توقع از مسئولان فرهنگی کشورمان برای اقدام در این زمینه، تبدیل به مطالبه بخشی از جامعه شود.

واکنش های مختلف برخی از مسئولان و فعالان به موضوع ثبت و معرفی گل محمدی و گلاب به نام کشورهای دیگر، از تکذیب و تحریف خبر گرفته تا توجیه، سرانجام منجر به در دستور کار قرار گرفتن ثبت ابعاد باقیمانده از فعالیت های مرتبط با گل محمدی شد و الهام فتاحی‌فر، مدیرکل دفتر امور گلخانه‌ها، گیاهان دارویی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی از اقدام برای ثبت جهانی گل محمدی خبر داد و گفت: فرآیند ثبت جهانی گل محمدی نیز با محوریت مراجع ذی‌صلاح کشور در دستور کار قرار دارد.
چندی پیش نیز، ایرج رستگار، مدیر موزه گل محمدی با اشاره به بی پاسخ ماندن درخواست ۹ سال پیش جمعی از فعالان صنعت گل و گلاب و چهره‌های فرهنگی از رئیس جمهور وقت برای حک کردن تصویر گل محمدی روی سکه یا اسکناس‌های کشور، از ارائه مجدد این درخواست به ریاست جمهوری خبر داد و افزود: درخواست نقش گل محمدی روی یکی از اسکناس‌ها یا مسکوکات به رئیس جمهور ارائه شده تا همسو با ثبت جهانی گل محمدی، بستر حرمت و صیانت ملی از این میراث فرهنگی و اقتصادی فراهم آید.

این پیشنهاد هر سرانجامی داشته باشد، دستکم به مطرح شدن موضوع در سطح جامعه کمک می کند و می تواند توجه رسانه ها را جلب کند، اما قطعا کافی نیست و پرورش گل محمدی و فعالیت های مرتبط با آن عرصه ای گسترده تر از آن است که تنها سزاوار نقش بستن عکس آن بر اسکناس باشد.  

بر اساس اعلام یونسکو، تاکنون فعالیت‌های مرتبط با تولید گل محمدی، گلاب، عصاره و روغن این گل با عناوین “شیوه‌ها و صنایع دستی مرتبط با گل رز دمشقی در المراح سوریه” و “شیوه‌های فرهنگی مرتبط با گل رز طائف عربستان” بطور رسمی در فهرست میراث فرهنگی ناملموس بشریت به ثبت رسیده که در آنها، شیوه‌های پرورش این گل به عنوان بخشی از میراث فرهنگی و هویت ساکنان این مناطق معرفی شده است.

گزارش‌های یونسکو در توضیح این عناوین، موضوعات مربوط به کاشت و پرورش بوته‌های رز، برداشت گل، فراوری محصولات مختلف، انواع محصولات و کاربرد‌های آنها و همچنین رسوم و آئین‌های مرتبط با هر بخش از این فعالیت‌ها را شامل می‌شود و نقش و جایگاه آنها در تعاملات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مردم تشریح شده است.

در این گزارش‌ها علاوه بر تقطیر برای گلاب گیری و اخذ عصاره و روغن، کاربرد‌های سنتی دیگری مانند خشک کردن غنچه‌ها و گلبرگ‌ها برای دمنوش، استفاده از گلبرگ‌ها برای ساخت مربا، شربت، شیرینی و طعم دهنده خوراکی ها، کاربرد‌های دارویی و بهداشتی و آرایشی و حتی رسوم مربوط به هدیه دادن لحاظ شده و آئین‌ها و مراسم سنتی حین انجام هر یک از مراحل، مانند آواز‌ها و ترانه‌های محلی، فعالیت‌های ویژه کودکان یا پرتاب گل به سمت مهمانان بیان شده است.

مروری در خبرهای مرتبط با این موضوع نیز نشان می دهد که ثبت یا معرفی جهانی آئین هایی مانند تطهیر و شستشوی نمادها، معابد و مراکز مقدس و مذهبی با گلاب در برخی از کشورها مانند بلغارستان و ارمنستان در دست پیگیری است و در لابلای برخی از پیشنهادهای ارائه شده به یونسکو مشاهده می شود.

با وجود این، به نظر می‌رسد که هنوز موارد متعددی از آئین‌های دیرین، دلنشین، پرمعنی و کاملا ایرانی دنیای گل و گلاب، مانند “گل غلتان” از چشم جهانیان، حتی آنهایی که سالهاست با گلاب آشنایی دارند، دور مانده و جا دارد که به نام ایران؛ سرزمین مادری گل محمدی نمایانده شده و به عنوان میراث فرهنگی بشری ثبت شود.

فعالیت ها و آئین های مربوط به پرورش گل محمدی و گلابگیری، با اسامی و عناوین مختلف علاوه بر ایران در کشورهای متعددی مانند بلغارستان نیز انجام می شود و سابقه ای دیرینه دارد، اما تردیدی نیست که با توجه به تفاوت های اقلیمی و اجتماعی و فرهنگی میان کشورها، برخی از آئین ها که آشکارا زیبایی و لطافت کم نظیری دارند، مختص ایران است و لازم است که در عرصه های گوناگون به جهانیان معرفی شوند.
در این زمینه فعالیت رسانه ای و هنری، به ویژه در فضای مجازی نقش عمده ای دارد و هر فرد به سهم خود می تواند گامی در این مسیر به نام ایران بردارد.