پیدا و پنهان پروژه «قدرت سیبری 2» / چگونه چین و روسیه دولت ترامپ را دور زدند؟

به گزارش تجارت نیوز، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در نخستین روز ریاست‌جمهوری‌اش، قول داد که سلطه انرژی ایالات متحده را بر جهان برقرار کند. هفت ماه پس از آن، این هدف با قدرت‌نمایی اقتصادی و ژئوپلیتیکی بزرگ‌ترین واردکننده جهان، در معرض تهدید قرار گرفته است. هفته جاری پس از سال‌ها مخالفت با جاه‌طلبی‌های روسیه برای ایجاد خط لوله گاز جدید عظیم جهت گسترش قابل توجه صادرات به سمت شرق، چین پروژه «قدرت سیبری ۲» را یک گام به واقعیت نزدیک‌تر کرد. به نظر می‌رسد که این پروژه بر افزایش ظرفیت در مسیرهای دیگر نیز تاکید دارد. چند روز قبل، پکن با نادیده گرفتن محدودیت‌های تحمیلی بر محموله گاز مایع ارسالی از قطب شمال که توسط ایالات متحده تحریم شده، برای اولین بار در برابر به دست آوردن یک امتیاز برجسته، هزینه‌ای را بر واشنگتن تحمیل کرد.

پیدا و پنهان سیبری 2

به نوشته نشریه بلومبرگ بخش زیادی از جزئیات این موضوع نامشخص است. توافق خط لوله، که توسط شرکت گازپروم روسیه به عنوان یک توافق الزام‌آور توصیف شده، توسط چین و در بیانیه‌های رسمی این بازیگر در حوزه انرژی تایید نشده است.

با این حال یک محموله گاز طبیعی مایع به بندر بئیهای رسیده است. از طرفی دیگر بعید است که چین به حفظ طیف وسیعی از تامین‌کنندگان بالقوه انرژی بی‌میل باشد و از آنها دست بکشد.

از همین رو بدون شک پیوندهای روسیه با مهم‌ترین مصرف‌کننده‌اش مستحکم‌تر شده است.در همین راستا میشل میدان، سرپرست تحقیقات چین فعال در موسسه مطالعات انرژی آکسفورد، گفت: «پیام ژئوپلیتیکی ارسالی این ماجرا قابل توجه است. روسیه برای گاز خود به خریدار نیاز دارد و مدت‌هاست که از محور شرق صحبت می‌کند، این یک خروجی مهم برای ارسال گاز تحت اختیار این بازیگر است. در مقابل چین به دنبال محافظت از خود در برابر قرار گرفتن در معرض تهدیدهای اعمالی ایالات متحده بر گاز طبیعی و معماری تجارت مالی واشنگتن است.»

ورق به نفع مسکو برگشت؟

به باور گروهی از ناظران افق پیرامون پروژه «قدرت سیبری ۲» شاید پر سروصداترین نتیجه سفر چهار روزه ولادیمیر پوتین به چین باشد. این خط لوله جهت جذب خریداران جدید در آسیا پس از قطع جریان گاز به اروپا – که زمانی بزرگ‌ترین مشتری روسیه بود – در شرایط کنونی و پس از حمله به اوکراین در سال ۲۰۲۲ حیاتی است.

به گزارش بلومبرگ‌ ان‌ای‌اف، گسترش خطوط لوله موجود که روسیه و چین در پکن درباره‌اش توافق کردند، می‌تواند بستر را برای ارسال گاز طبیعی معادل بیش از ۴۰ میلیون تن در سال فراهم کند؛ میزانی که چین ممکن است به تنهایی بدان نیاز نداشته باشد، چرا که بیش از نیمی از کل واردات سوخت این کشور در سال گذشته را شامل می‌شود.

با این همه فعلا گازپروم، که گاز را از طریق خط لوله «قدرت سیبری ۲» تامین خواهد کرد، اعلام نکرده که این خط لوله چه زمانی به بهره‌برداری خواهد رسید، بلومبرگ‌ ان‌ای‌اف می‌گوید که ممکن است این اتصال پس از سال ۲۰۳۰ کلید بخورد. در این میان تحلیلگران برنشتاین از جمله نیل بوریج در یادداشتی مدعی‌اند: «با توجه به اینکه چین بزرگترین واردکننده گاز طبیعی مایع است، این امر بازار این انرژی را متحول خواهد کرد. برای پروژه‌های مرتبط با گاز طبیعی که هنوز در حال بررسی هستند، این یک نکته منفی بزرگ خواهد بود.»

دهن‌کجی پکن به واشنگتن

زمان تغییر نظر پکن تصادفی نیست. تصمیم برای خرید گاز بیشتر از روسیه – یا حداقل فراهم کردن این گزینه – پس از اعمال تعرفه‌های گسترده توسط ترامپ، وضع عوارض بر گاز مایع ایالات متحده و همزمان افزایش تنش‌ها در اطراف تنگه هرمز به عنوان شریان حیاتی صادرات محموله‌های گاز طبیعی، اتخاذ شده است.

در این میان حتی قیمت‌های بالا که یکی از پیامدهای تداوم جنگ اوکراین است نیز خللی در تصمیم چین ایجاد نکرده است. خریداران چینی بیش از شش ماه است که گاز ایالات متحده را وارد نکرده‌اند. این طولانی‌ترین دوره از زمان جنگ تجاری قبلی، در دوران نخست ریاست‌جمهوری ترامپ است.

از منظر پکن، قدرت سیبری ۲ می‌تواند به واسطه افزایش توانایی این کشور در انتخاب گزینه‌های پیش رو حیاتی باشد. این خط لوله بزرگ‌ترین مجرای واردات گاز به چین خواهد بود و این امر با توجه به اینکه اتحادیه اروپا به دنبال ممنوعیت واردات این سوخت از روسیه تا پایان سال ۲۰۲۷ است، بسیار اهمیت دارد.

به گفته تاتیانا میترووا، کارشناس بازارهای نفت و گاز روسیه که اکنون در مرکز سیاست جهانی انرژی در دانشگاه کلمبیا فعالیت دارد، روسیه برای به سرانجام رساندن این معامله، احتمالا باید قیمت‌های بسیار پایین نزدیک به سطح داخلی چین را بپذیرد. از منظر این کارشناس، چنین گزاره‌ای بدان معناست که سودآوری جای سوال دارد، اما برای مسکو، نشان دادن اینکه هنوز خروجی صادراتی بزرگ و بلندمدتی را در اختیار گرفته، بیش از حاشیه سود با اهمیت است.

سیگنال روسیه

همه اینها بدین معنا است که گاز روسیه می‌تواند تا اوایل دهه 2030، 20 درصد از نیازهای چین را تشکیل دهد، در حالی که طبق گفته برنشتاین، این رقم امروز حدود 10 درصد است. با این حال، نکته این است که نشان داده شود چین برای تامین تقاضای آینده خود در حوزه گاز طبیعی اضافی به ایالات متحده نیازی ندارد. ترسیم چنین چشم اندازی طبیعتا کاخ سفید و توسعه‌دهندگان گاز مایع آمریکایی را نگران خواهد کرد.

میترووا در این باره خاطرنشان کرد: «چنین تحولی نشان‌دهنده قصد پکن برای جلوگیری از وابستگی به گاز مایع ایالات متحده، به ویژه در شرایط بدتر شدن روابط دو بازیگر است.» پیام انعطاف‌پذیری که این هفته توسط صنعت گاز مایع روسیه ارسال شده، بسیار رسا بوده و اولین محموله از پروژه صادرات گاز طبیعی پروژه قدرت سیبری 2 که توسط ایالات متحده تحریم شده، در چین پهلو گرفت؛ گزاره‌ای که اشتهای دولت ترامپ را برای اجرای قانون می‌آزماید.

به باور ناظران محموله‌های دریایی اهرمی حیاتی در اختیار مسکو هستند تا به واسطه‌شان بازارهای جدید بیابد. اما نوواتک (شرکت نفت و گاز روسی) که رهبری عملیات قطب شمال را بر عهده دارد، از زمان قرار گرفتن این پروژه در فهرست سیاه، حتی پس از شروع استفاده از کشتی‌های ناوگان سایه که ردیابی مالکان و حرکات آنها را دشوارتر کرده، برای یافتن خریدار برای محموله‌های خود با مشکل مواجه است.

فرصت‌سازی پکن از نشست آلاسکا

در این میان باید گفت بعد از نشست آلاسکا که بسترساز دیدار پوتین و ترامپ شد و به نوعی به انزوای رئیس‌جمهوری روسیه پایان داد، تردیدهای رهبر پکن نیز به همتای روسش رنگ باخت. منابع آگاه که نخواستند نامشان فاش شود، مدعی‌اند در حالی که تحریم‌های مربوط به پروژه آرکتیک گاز طبیعی ۲ به طور خاص مورد بحث قرار نگرفته، رهبران به طور خلاصه در مورد همکاری با نواتک در پروژه‌های گازی در قطب شمال صحبت کردند.

تنها چند ساعت پس از رایزنی‌ها، محموله‌های آرکتیک گاز طبیعی ۲ برای ارسال آماده شدند. چندین کشتی پر از سوخت از تاسیسات متعلق به روسیه به سمت چین حرکت کردند، زیرا نواتک دوباره اعلام کرد که واشنگتن قادر نیست با سرعت به این محموله‌ها دست‌درازی کند.

این موفقیت که اواخر هفته گذشته تایید و رسانه‌ای شد، همزمانی داشت با استقرار نفتکش آرکتیک مولان که تنها چند روز قبل از سفر پوتین، گاز مایع را در چین تخلیه کرد. به گفته این منابع، این محموله توسط یک نهاد دولتی در جنوب چین و در بندری نسبتا کوچک دریافت شد. شرکت‌های نواتک و پایپ‌چاینا فعلا به درخواست‌ها برای اظهار نظر پاسخی ندادند. وزارت خزانه‌داری ایالات متحده نیز از اظهارنظر خودداری کرد. دولت ترامپ هنوز به طور علنی به تحولات اخیر در حوزه گاز واکنشی نشان نداده است.