بلاکچین و داده؛ انقلاب شفافیت در سرمایه‌گذاری زیست‌محیطی

به گزارش تجارت نیوز، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیست‌محیطی همیشه با یک پرسش اساسی روبه‌رو بوده: پول دقیقا کجا می‌رود و چه تاثیری دارد؟ سرمایه‌گذاران خرد و نهادی اغلب نمی‌دانستند و هنوز نمی‌دانند که سرمایه‌شان تا چه حد به کاهش انتشار کربن، تولید انرژی پاک یا حفظ منابع طبیعی رسیده است. حالا فناوری‌های نوین مانند بلاکچین و داده‌های بزرگ آمده‌اند تا مسیر پول را شفاف و قابل ردیابی کنند و به اعتماد از دست‌رفته بازگردانند، ابزارهایی که می‌توانند بازار سرمایه سبز را متحول کنند.

اعتماد؛ گمشده بازار سرمایه سبز

بازار جهانی سرمایه سبز در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱.۷ تریلیون دلار اوراق و وام سبز تجربه کرد، اما همچنان مشکل اصلی شفافیت است. بسیاری از پروژه‌ها گزارش‌های ناقص ارائه می‌دهند و سرمایه‌گذاران نمی‌توانند اثر واقعی سرمایه‌گذاری خود را بسنجند. همین شکاف باعث شده سرمایه‌ها به پروژه‌های امن‌تر اما کم‌اثر هدایت شوند، حتی اگر بازده محیط‌زیستی کمتری داشته باشند. داستان سرمایه سبز بدون شفافیت شبیه رانندگی در مه غلیظ است؛ بدون مسیر روشن، اعتماد و سرمایه به تدریج از دست می‌رود.

بلاکچین؛ ستون فقرات دیجیتال شفافیت

بلاکچین امکان ردیابی دقیق مسیر سرمایه‌گذاری را فراهم می‌کند و شفافیت را در بالاترین سطح نگه می‌دارد. پروژه‌هایی مانند Energy Web Foundation نشان داده‌اند که می‌توان تولید هر کیلووات‌ساعت انرژی تجدیدپذیر را به‌صورت دیجیتال و قابل اثبات ثبت کرد و سرمایه‌گذار مطمئن باشد که سرمایه‌اش به همان مزرعه بادی یا خورشیدی اختصاص یافته است. در بازار کربن داوطلبانه، استارت‌آپ‌هایی مانند Toucan Protocol توکن‌های کربنی ایجاد کرده‌اند که هر کدام پشتوانه واقعی پروژه‌های کاهش کربن دارند. استفاده از قراردادهای هوشمند نیز اطمینان می‌دهد که سرمایه تنها پس از تأیید اثرگذاری واقعی آزاد می‌شود.

داده‌های بزرگ؛ ناظر هوشمند سرمایه

هوش مصنوعی و داده‌های بزرگ به نهادهای ناظر امکان می‌دهند اثر واقعی پروژه‌ها را به دقت اندازه‌گیری کنند. تحلیل تصاویر ماهواره‌ای، داده‌های حسگرها و الگوریتم‌های هوشمند می‌تواند مشخص کند که پروژه‌ها واقعی و اجرایی هستند یا صرفا روی کاغذ گزارش شده‌اند. بانک جهانی در چند پروژه آزمایشی توانسته صحت گزارش‌ها را تا بیش از ۹۰ درصد افزایش دهد و اعتماد سرمایه‌گذاران را بازسازی کند. این ابزارها نشان می‌دهند که فناوری می‌تواند به ناظر هوشمند و غیرجانبدار تبدیل شود و سرمایه سبز را به مسیر درست هدایت کند.

نمونه‌های موفق جهانی

در شیلی، دیجیتالی کردن صدور گواهی انرژی تجدیدپذیر باعث شد سرمایه‌گذاری خارجی در بخش خورشیدی ۲۰ درصد افزایش یابد و بیش از ۱.۲ میلیارد دلار سرمایه جدید جذب شود. در سنگاپور نیز، بورس با ایجاد یک پلتفرم داده‌محور، صندوق‌های سبز را ملزم کرد اطلاعات لحظه‌ای از اثرات محیط‌زیستی خود ارائه دهند و همین شفافیت باعث شد حجم سرمایه‌گذاری‌ها حدود ۱۵ درصد رشد کند و سرمایه‌گذاران خرد با اطمینان بیشتری وارد پروژه‌ها شوند. همچنین در هلند، بانک مرکزی با پروژه‌ای آزمایشی بلاکچین، ردیابی وام‌های سبز شهری را ممکن ساخت: به طوری که بیش از ۸۰ درصد سرمایه‌گذاران جدید پس از مشاهده داده‌های شفاف، تصمیم به ورود گرفتند و فرایند صدور وام‌های سبز تا ۳۰ درصد سریع‌تر انجام شد.

راهکارهای عملی؛ از شفافیت تا اثرگذاری واقعی

برای بهره‌برداری کامل از فناوری‌های نوین، ابتدا باید نهادهای ناظر و بانک‌ها پذیرای بلاکچین و قراردادهای هوشمند باشند. سپس پروژه‌های نمونه با شفافیت داده‌ای کامل، به‌ویژه در انرژی تجدیدپذیر، کاهش کربن و مدیریت منابع طبیعی اجرا شوند تا اعتماد سرمایه‌گذاران جلب شود. ترکیب داده‌های بزرگ، حسگرها و تحلیل‌های لحظه‌ای امکان اندازه‌گیری دقیق اثر واقعی پروژه‌ها را فراهم می‌کند. در نهایت، چارچوب قانونی و مشوق‌های مالی برای پروژه‌های پایدار و مبتنی بر فناوری‌های نوین ایجاد شود تا سرمایه‌های خرد و کلان به سمت پروژه‌های اثرگذار هدایت شوند.

بلاکچین و داده‌های بزرگ نمی‌توانند جای سیاست‌گذاری درست و نهادهای ناظر را بگیرند، اما می‌توانند مسیر سرمایه‌گذاری سبز را شفاف، کم‌ریسک و قابل اعتماد کنند. ترکیب فناوری، داده و هوش مصنوعی باعث می‌شود بازار سرمایه سبز از یک جریان مبهم و پرریسک به یک اکوسیستم شفاف، حساب‌شده و قابل اعتماد تبدیل شود که هم فرصت‌های اقتصادی قابل توجه ایجاد می‌کند و هم اثر واقعی زیست‌محیطی دارد.