روز چهارشنبه 5 آذر، تهران آلوده‌ترین شهر جهان شناخته شد. مازوت‌سوزی در نیروگاهها، ناوگان فرسوده و کیفیت نامطلوب بنزین تولیدی در داخل کشور همگی دست به دست هم داده‌اند تا تهران و دیگر کلانشهرها همچون سال‌های گذشته گرفتار آلودگی باشند.
به گزارش تجارت نیوز، هرسال با نخستین موج سرمای پاییز، تهران و کلانشهرها دوباره در آلودگی فرو می‌روند و تصمیم‌های مقطعی مثل تعطیلی مدارس یا محدودیت تردد خودروها فقط این بحران را کمرنگ می‌کند، بی‌آنکه مشکل آلودگی هوا ریشه‌ای حل شود.
حجم خودروهای فرسوده و محدودیت سوخت نیروگاهها در فصل زمستان آلودگی را تشدید می‌کند. با توجه به افزایش مصرف گاز در فصول سرد سال، نیروگاهها باید سوخت جایگزین یعنی گازوئیل و مازوت برای تولید برق مصرف کنند.
اوضاع آلایندگی در تهران و بسیاری از کلانشهرها به قدری بحرانی است که تهران در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه، آلوده‌ترین شهر جهان شناسایی شد.
نقش وسایل نقلیه پرمصرف و کیفیت بد بنزین در آلایندگی
آن‌طور که همشهری آنلاین گزارش داده، احمد طاهری، رئیس مرکز هوا و تغییر اقلیم، با اشاره به اینکه آنچه هر زمستان تکرار می‌شود بحران لحظه‌ای نیست، گفت: «این چرخه، محصول انباشتی است که سال‌ها روی هم تلنبار شده است. ساختار قانونی تصمیم‌گیری طبق تبصره۳ ماده۳ قانون هوای پاک کاملا مشخص است، اما آنچه مردم هر سال می‌بینند اقدامات اضطراری است. تعطیلی مدارس یا محدودیت زوج و فرد نه برای رفع آلودگی، بلکه فقط برای کاهش مواجهه گروه‌های حساس، ازجمله کودکان، طراحی شده‌اند.»
وی تاکید کرد: «سهم اصلی آلودگی تهران همچنان بر دوش وسایل نقلیه است. فقط ۷درصد ناوگان که فرسوده‌اند، ۳۸درصد آلودگی کلانشهرها را تولید میکنند. همچنین هر خودروی فرسوده ۹برابر یک خودروی سالم آلایندگی دارد. برخی سال‌ها اسقاط خودروهای فرسوده در کشور به ۱۰هزار خودرو هم نمی‌رسید، درحالی‌که سالانه بیش از ۱.۵ میلیون وسیله جدید وارد ناوگان شده است. اما سال گذشته با جهشی کم‌سابقه، ۳۵۰ هزار خودرو (بیش از مجموع عملکرد ۷سال قبل) اسقاط و از رده خارج شد.»
در کنار ناوگان فرسوده و مصرف بالای سوخت آنها، مساله کیفیت پایین بنزین تولیدی نیز مطرح است. کیفیت بنزین در ایران کمتر از استاندارد یورو4 است که آلایندگی بسیار بالایی دارد.
مصرف مازوت به بیش از 21 میلیون لیتر در روز رسید؟
خبرگزاری فارس، با انتشار گزارشی مدعی شد که نیروگاههای مفتح، سلیمی و شازند، رکوردداران مصرف این سوخت آلاینده هستند. طبق گزارش فارس، مصرف مازوت در روز ۲۳ آبان به بیش از ۲۱ میلیون لیتر در روز رسید.
با این حال، احمد طاهری، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم، در ماه گذشته از ذخیره‌سازی بیش از ۲۵۰ میلیون لیتر مازوت کم‌گوگرد در نیروگاههای کشور جهت استفاده در شرایط اضطرار آلودگی هوا خبر داده بود.
همچنین وی در مصاحبه اخیر خود با ایسنا در 4 آذر از تداوم مصرف مازوت خبر داد و گفت: «در حال حاضر مازوت بیشتر در نیروگاهها مصرف می‌شود، البته صنایع سیمان هم از آن استفاده میکنند. محتوی سولفور مازوت بر اساس استاندارد ملی ۰.۸ درصد هست. مازوت عادی حدود ۳.۵ تا ۵ درصد سولفور دارد. کیفیت مازوت کم‌سولفور توزیع شده در سال جاری امسال از استاندارد ملی هم بالاتر است و کمتر از نیم درصد سولفور دارد.»
با این حال، آن‌طور که روابط عمومی حفاظت محیط زیست استان تهران گزارش داده، حسن عباس نژاد، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران، ادعا کرد که مصرف مازوت در نیروگاههای تهران متوقف شده است. وی بیان کرد: «در راستای اجرای قانون هوای پاک و صیانت از سلامت شهروندان، استفاده از سوخت مازوت در نیروگاههای استان به طور کامل متوقف و هیچ مجوزی برای مصرف سوختهای سنگین صادر نشده است. به جز نیروگاه بعثت، سایر نیروگاههای استان از نظر طراحی تجهیزات و سیستم احتراق اساسا امکان استفاده از مازوت را ندارند و تنها با گاز طبیعی و گازوئیل کار میکنند.»
عباس نژاد درباره نیروگاه بعثت نیز توضیح داد: «مخازن مازوت این نیروگاه پلمب شده و عملا امکان بهره برداری از این سوخت در آن وجود ندارد. هرگونه تغییر احتمالی در نوع سوخت نیروگاهها مستلزم اخذ تأییدیه‌‌های محیط زیستی و رعایت استانداردهای سخت‌‌گیرانه انتشار آلاینده‌‌هاست.»
باید پرسید اگر مازوت‌سوزی در تهران متوقف شده است، پس چرا همچنان برخی دیگر از مسئولان از سوزاندن مازوت به اصطلاح «کم‌سولفور» سخن به میان می‌آورند؟
مساله آلودگی کلانشهرها چیست؛ کیفیت بد بنزین و فرسودگی ناوگان یا مازوت‌سوزی؟
این ادعاها درباره «مازوت کم‌سولفور» در حالی مطرح می‌شود که هنوز هیچ شفافیتی درباره میزان واقعی مصرف مازوت در کشور وجود ندارد. مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران عنوان کرد که مصرف مازوت در تهران کاملا متوقف شده و حتی مخازن نیروگاه بعثت پلمب است، اما در سطح ملی از ذخیره‌سازی صدها میلیون لیتر مازوت کم‌سولفور و تداوم مصرف آن در نیروگاهها و صنایع سخن گفته می‌شود. همین تناقض نشان می‌دهد مسئله نه توقف مصرف مازوت، بلکه تلاش برای تعدیل افکار عمومی با تاکید بر «کیفیت بهتر» آن است.
با این حال باید یادآوری کرد که حتی مازوت با سولفور کمتر نیز همچنان یکی از آلاینده‌ترین سوختهای فسیلی است. کاهش میزان سولفور تنها بخشی از خطر را کم می‌کند، اما ذات مازوت یعنی تولید حجم بالای ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات سمی تغییری نمی‌کند. بنابراین تمرکز بر «کم‌سولفور بودن» نوعی بازی با واژگان است، زیرا اصل مازوت‌سوزی خود عاملی مهم در تشدید آلودگی است.
از سوی دیگر، بخش بزرگی از مشکل آلودگی هوا مربوط به ناوگان حمل‌ونقل فرسوده و بنزین بی‌کیفیت داخلی است. تنها هفت درصد خودروهای فرسوده در کشور ۳۸ درصد آلودگی کلانشهرها را تولید میکنند و هر خودروی فرسوده 9 برابر یک خودروی سالم آلایندگی دارد. در کنار این، کیفیت بنزین داخلی که هنوز به استاندارد واقعی یورو۴ نزدیک نشده، به‌طور جدی به افزایش تولید آلاینده‌ها دامن می‌زند.
مطابق ماده دوم آیین‌نامه اجرایی قانون هوای پاک، در صورتی که مصرف روزانه بنزین کشور از ۸۵ میلیون لیتر فراتر رود، وزارت نفت الزامی به توزیع بنزین یورو۴ ندارد. این آیین‌نامه در سال ۱۳۹۷ تصویب شد و از آن زمان تاکنون، مصرف روزانه بنزین به طور میانگین بالاتر از این حد بوده است. بر اساس آمار شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، مصرف بنزین در همان سال به بیش از ۸۹ میلیون لیتر در روز رسید. به عبارت دیگر، چندین سال است که بنزین یورو۴ در کشور به‌طور گسترده توزیع نمی‌شود.
در چنین شرایطی، حتی اگر مازوت‌سوزی در داخل تهران واقعا صفر شده باشد، بحران آلودگی هوا حل نمی‌شود. آلودگی فعلی نتیجه سال‌ها بی‌توجهی به اسقاط خودروهای فرسوده، توسعه‌نیافتگی حمل‌ونقل عمومی و تولید سوختهای بی‌کیفیت است. بنابراین تا زمانی که این مسائل ریشه‌ای تغییر نکنند صحبت درباره «مازوت کم‌سولفور» تنها صورت مسئله را کمرنگ جلوه می‌دهد.
برای مطالعه بیشتر گزارش قانون هوای پاک مجوز کاهش کیفیت بنزین را صادر کرد! را در تجارت‌نیوز بخوانید.
source