شاخص بیگ مک: از کجا یک همبرگر ارزان بخریم؟

 نشریه اکونومیست به تازگی نتایج شاخص بیگ‌مک خود را منتشر کرده است که نشان می‌دهد تعداد کمی از ارزها براساس قدرت خریدشان مبادله می‌شوند.

به نوشته اکونومیست، مک دونالد موفقیت اولیه خود را مدیون دقت خدشه‌ناپذیر است. رستوران‌های زنجیره‌ای دیگر نیز در دهه 1960 قوانین مشابهی برای آماده‌سازی غذا و پاکیزگی داشتند ولی هیچ‌کدام، آنها را به سختی مک‌دونالد اجرا نمی‌کردند.

رستوران‌ها میزان چربی گوشت را با اسید آزمایش می‌کردند و ماموران میدانی از هیدومتر برای آزمایش آبکی نبودن بیش از اندازه سیب زمینی‌ها استفاده می‌کردند.

نتایج این سختگیری یکدستی محصولات مک دونالد است: بیگ مک (که به عنوان نماد محصولات آن شناخته می‌شود) همه‌جا یکسان است؛ اما قیمت آن اینطور نیست. درحالی که قیمت یک بیگ مک در آمریکا 5.69 دلار است، در اروپا معادل 6.09 دلار قیمت دارد. در تایوان اما قیمت آن 2.28 دلار است، که کمتر از نصف نسخه آمرکایی آن است. اکونومیست از سال 1986 قیمت بیگ مک را در کشورهای مختلف مقایسه می‌کند، که هدف آن صرفا یافتن بهترین قیمت نیست، بلکه آزمون یک اصل اقتصادی مهم است که به نام «برابری قدرت خرید» شناخته می‌شود.

طبق این اصل، ارزش ارز باید نشان دهنده قدرت خرید باشد. اگر چیزی در سوئیس 50 کرون است و در آمریکا 5 دلار، بنابراین ارزش 10 کرون باید برابر با یک دلار باشد. اگر ارزش آنها کمتر یک دلار باشد کرون در مقابل دلار کمتر قیمتگذاری شده است. دشواری آزمون این اصل اما یافتن یک چیز مشخص در هردوی کشورهاست، که بیگ مک آن را حل کرده است.

اما تازه‌ترین قیاس قیمت‌های برگر نشان می‌دهد که تعداد کمی از ارزها از جمله پوند انگلستان، کرون سوئد و دلار کانادا در بازارهای ارز تقریبا براساس قدرت خریدشان معامله می‌شوند، درحالی که سایر ارزها از این اصل اساسی سرپیچی می‌کنند. اقلیتی از آنها بیش از حد ارزش‌گذاری شده‌اند؛ بطوری که ارزش آنها بیش از چیزی است که با توانایی‌شان برای خرید یک برگر توجیه می‌شود. اگر ارزش دلاری یک برگر را به ارز سوئیس تبدیل کنید، تنها 5 فرانک سوئیس دریافت خواهید کرد، اما این تنها برای خرید حدود 70 درصد یک برگر کافی است.

کشورهای ثروتمند اغلب گران هستند. تعداد کمی از صنایع پربازده هستند که دستمزدها را در بازار کار افزایش می‌دهند. این مساله هزینه‌ها و قیمت‌ها را در بخش‌های با بازدهی کمتر افزایش می‌دهد که از رقابت خارجی درامان هستند. به این دلیل، شاخص بیگ مک اکونومیست در یک نسخه تعدیل شده ارائه می‌شود، که نشان می‌دهد با توجه به تولید ناخالص داخلی سرانه کشورها، ارزها تا چه میزان با آنچه انتظار می‌رود تطابق دارند.

حتی با این معیار نیز سوئیس گران است. آرژانتین نیز از جمله کشورهای ناهماهنگ است. با وجود اینکه این کشور ثروتمند نیست ولی پزوی آن بیش از حد ارزشگذاری شده است. با نرخ ارز رسمی می‌توان با 5300 پزو، 5.69 دلار خریداری کرد. این درحالی است که قیمت یک بیگ مک 6100 پزوست تنها هفت ماه قبل اما قیمت آن 3150 پزو بود.

شاید گفته شود که قیمت یک بیگ مک نمی‌تواند نماینده سایر قیمت‌ها در یک اقتصاد باشد، و در زندگی غیر از همبرگر چیزهای بسیار بیشتری وجود دارد. بانک جهانی تلاش بزرگ‌تر و پیچیده‌تری را برای مقایسه قیمت صدها محصول مشابه در سراسر جهان انجام داده است. اما نتایج آن ضریب همبستگی 0.7 با اکونومیست دارند.

چند کشور، از جمله اروگوئه، نروژ و آرژانتین باتوجه به قیمت‌های برگر گران بنظر می‌رسند ولی در مقیاس گسترده‌تر کمتر ارزشگذاری شده‌اند. اما حتی در آرژانتین اختلاف درحال کاهش است. پس از کاهش ارزش 50 درصدی پزو در ماه دسامبر، خاویر میلی رئیس جمهور کشور به آن اجازه داد تنها 2 درصد در ماه افت کند. ولی این میزان برای جبران تورم 4.6 درصدی مصرف کننده در ماه ژوئن کافی نبود. بنابراین هر کسی که با دلار به آرژانتین می‌رود احتمالا بدنبال فروش آن در بازار غیررسمی است که 5.69 دلار با حدود 6900 پزو مبادله می‌شود که برای خرید یک برگر کافی است.

برخلاف محاسبات بانک جهانی که در بهترین حالت هر سه سال یکبار انجام می‌شود، اکونومیست شاخص بیگ مک را هر شش ماه یکبار محاسبه می‌کند که قدرت توضیحی زیادی با هزینه بسیار کمتر دارد.