در این روز‌ها حرف و حدیث‌ها در خصوص وام میلیاردی و کم بهره‌ای که رئیس سازمان بورس و معاونان وی گرفته بودند، بسیار زیاد شده است. عده‌ای این امتیازات را ویژه خواری و عده‌ای حق طبیعی مدیران ارشد سازمان‌ها عنوان میکنند. اما نکته‌ای که در این گزارش قصد بررسی آن را داریم تسهیلات و رفاهیاتی است که کارمندان برخی از سازمان‌های دولتی و خصولتی به طور غیر شفاف از آن برخوردار هستند که اساسا این وام‌ها و تسهیلات بازتابی در فیش حقوقی آن‌ها ندارد.
گفتنی است به دنبال رسانه‌ای شدن وام میلیاردی و کم بهره که رئیس سازمان بورس و معاونان وی گرفته بودند، عشقی در گفت و گویی اعلام کرد: این مبالغ هم براساس مصوبه شورا پرداخت شده و پرداخت چنین مبالغی در تمامی نهاد‌های پولی و مالی متناظر یک روال کاملا عادی است و حتی گاه در برخی نهاد‌ها مبالغ پرداختی بیشتر از این ارقام است.
اما جمله‌ی مهم تری که عشقی در مصاحبه خود گفت، تکذیب انحصار این وام‌ها برای رئیس و معاونان سازمان بود. به بیان دیگر ادعا رئیس سازمان بورس این بود که چنین تسهیلاتی (البته در مبالغی متفاوت) برای کارمندان و کارکنان رده پایین‌تر سازمان بورس وجود دارد و چه بسا این تسهیلات در نهاد‌هایی مشابه سازمان بورس بیشتر نیز باشد.
همچنین رئیس سابق سازمان برنامه و بودجه نیز در توییتی که نسبت به وام میلیاردی عشقی منتشر کرده بود، نوشت: کارکنان برخی از بانک‌ها به میزانی که افراد مورد اشاره (سازمان بورس) تسهیلات دریافت کرده اند، همه ساله وام قرض الحسنه تجدید شونده دریافت میکنند.
منظور گفت: یعنی در پایان هر سال اقساط پرداختی در طول سال همراه با افزایش سالانه سقف وام، به آن‌ها مسترد می‌شود!
اگرچه این قسمت از صحبت‌های عشقی که گفته بود مدیران و کارکنان سازمان بورس، به خاطر شرایط خاص این نهاد، با محدودیت‌های متعددی مواجه‌اند، در نتیجه برای حفظ منابع انسانی این نهاد، وجود چنین تسهیلاتی لازم است، اصلا به مذاق افکار عمومی خوش نیامده بود، اما محور این گزارش چیز دیگری است.
شاید در وهله نخست این موضوع به نظر برسد که، چون کارمندان سایر سازمان‌ها و یا ادارات دولتی از چنین تسهیلات در دسترس و کم بهره‌ای برخوردار نیستند، پس اساسا وجود چنین تسهیلاتی مصداق ناعدالتی و ویژه خواری است. اما نکته‌ای که در این گزارش قصد اشاره به آن را داریم، عدم شفافیت در پرداخت چنین تسهیلاتی است.
کارمندان سازمان بورس چه تسهیلاتی میگیرند
بررسی‌ها نشان می‌دهد در سازمان‌هایی نظیر سازمان بورس، فیش حقوقی هرگز ملاک مناسبی برای سنجش وضعیت کارمندان (از کارشناسان پایه تا مدیران عالی رتبه) محسوب نمی‌شود. چرا که تسهیلات و رفاهیاتی که آن‌ها دریافت میکنند بعضا چندین برابر آن چیزی است که در فیش حقوقی درج می‌شود.
به عنوان مثال پیگیری‌ها نشان می‌دهد، کف وامی که یک کارمند ساده سازمان بورس دریافت می‌کند در حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان با سود ۴ درصد و مدت بازپرداخت چندین ساله و بلندمدت است. گفتنی است مبلغ این وام‌ها نسبت به جایگاه یک کارمند در سازمان افزایش پیدا می‌کند و یک مدیر میانی در این سازمان به طور میانگین حدود ۶۰۰ میلیون تومان حق دریافت وام ۴ درصدی را دارد.
این در حالی است که سازمان بورس بایستی در خصوص ارائه هدایایی نظیر کمک هزینه‌های چند میلیون تومانی برای سفر (شارژ حساب کاربری کارمند در سایت‌های خرید اینترنتی بلیت هواپیما)، نیم سکه و ربع سکه در اعیاد و روز تولد، بن‌های خرید کالا و .. شفاف سازی کند.
از طرفی افزایش حقوقی که مشمول کارمندان این سازمان می‌شود نیز با توجه به بندی در اساسنامه آن که این سازمان را نهادی غیر دولتی معرفی می‌کند، عملا در اختیار شورای عالی بورس است که از این جهت نیز این سازمان کاملا “جزیره ای” و خودمختار مدیریت می‌شود در حالی که مشخصا وابستگی‌های دولتی آن غیر قابل انکار است.
کارمندان بانک چقدر وام میگیرند؟
حواشی در خصوص وام‌های کلان بانک‌ها به خودی‌ها، موضوعی است که طی این سال‌ها همواره با انتقاد مردم همراه بوده است. وامی که بانک‌ها در سال قبل به کارمندان، مدیران و هیات مدیره خودشان داده اند، ۹۱.۵ همت بوده است. خبری که حتی فرزین، رئیس کل بانک مرکزی را برای ارائه توضیحات به مجلس کشاند.
لازم به ذکر است اگرچه اخیرا بانک مرکزی با انتشار آمار تسهیلات بانک‌ها به کارکنان و کارمندانشان، سعی داشته است تا در مسیر شفاف‌سازی گام بردارد، اما غافل از اینکه در لیست ۲۹ تایی منتشر شده از اسامی بانک‌ها، جای تسهیلات بانک مرکزی به کارمندان خود، خالی بود.
وضعیت کارمندان بانک‌ها نیز در خصوص بهره مندی از وام‌های کم بهره حتی از وضعیت کارمندان بورس نیز مساعد‌تر است. اگر محساباتی سرانگشتی داشته باشیم با توجه به حدود ۲۲۰ هزار کارمندی که در بانک‌ها فعالیت میکنند، تقریبا به طور سرانه حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان حق وام دارند. اما شنیده‌ها حاکی از آن است که یک کارمند بانک به محض رسمی شدن در سال جاری، مجموعا حدود ۸۰۰ تا ۱ میلیارد تومان وام مسکن و جعاله با نرخ سود ۱۲ درصدی و بازدپرداخت بلند مدت دریافت می‌کند.
اما نکته دیگری که در خصوص تسهیلاتی که بانک‌ها در اختیار کارمندانشان قرار می‌دهد وجود دارد و داود منظور نیز به آن اشاره کرده بود، تجدید شونده بودن تسهیلات آن‌ها است. منظور از تجدید شونده بودن وام‌ها این است که ما به تفاوت وامی که یک کارمند بانک در سال جاری دریافت کرده تا افزایش مبلغی که مشمول وام‌های سال بعد می‌شود، بعلاوه میزان قسط‌هایی که از وام قبلی پرداخت کرده، حق وامی است که برای کارمند در سال آتی وجود دارد.
البته باید این نکته را گفت که وامی که بانک‌ها در اختیار کارمندانشان قرار میدهند از محل سپرده‌های قرض الحسنه نیست، بلکه از درامد‌هایی است که از سایر فعالیت هایشان کسب میکنند.
شفافیت، تنها راه خاتمه به حواشی
همانطور که پیش‌تر به آن اشاره کردیم، سوال اولی که در خصوص برخی تسهیلات و امکانات ارزان قیمتی که در اختیار کارمندان و مدیران نهاد‌هایی نظیر بورس و بانک‌ها قرار میگیرد این نیست که چرا از چنین امکاناتی برخوردار هستند، بلکه این است که چرا اساسا این موارد آشکار و شفاف نیست؛ بنابراین این مطالبه در افکار عمومی وجود دارد که سازمان‌های خصولتی و دولتی و همچنین بانک‌ها نیز به طور کاملا شفاف تسهلات و مزایایی که در اختیار کارمندان خود قرا میدهند را شفاف کنند تا هیچ شائبه‌ای در افکار عمومی مطرح نشود.
البته باید گفت واقعا در بعضی از جایگاه‌ها و پست‌های مهم، بنابر فراخور آن جایگاه وجود امتیازات و مزایای مناسب هیچ ایرادی ندارد و اتفاقا سبب افزایش بازدهی هم می‌شو، اما مطالبه اصلی شفاف بودن این امتیازات است.
source