در حوزه سلامت زنان، یکی از مسائل حیاتی و متداولی که باید مورد توجه و درمان قرار گیرد، خونریزی‌های غیرمعمول در دوران قاعدگی می‌باشد. این خونریزی‌ها می‌توانند به علت اختلالات هورمونی، بیماری‌های زنانه یا دیگر عوامل ناشناخته ایجاد شوند و بر روی کیفیت زندگی زنان تأثیر منفی بگذارند. یکی از راه‌های مداخله و مدیریت خونریزی‌های زنان، استفاده از داروهای خاص مانند ترنسید اسید یا ترانگزامیک اسید می‌باشد. با توجه به اهمیت کاهش خونریزی در دوران قاعدگی زنان، این مقاله به جهت بررسی مکانیسم عمل، موارد مصرف، موارد احتیاط و منع مصرف داروی Tranexamic acid تهیه شده است.
آنچه در این مقاله می خوانیم
اشکال دارویی ترنسید
داروی ترنسید اسید در اشکال دارویی قرص و کپسول در بازار عرضه می‌شود و با نام‌های تجاری Lysteda، ترانکزامیک اسید، اسید ترانگزامیک، اسید ترانکسامیک، ترانگزیپ و… شناخته می‌شود.
موارد مصرف قرص ترنسید (ترانگزامیک اسید)
ترانکسامیک اسید (Tranexamic acid) برای درمان خونریزی شدید در طول چرخه قاعدگی (دوره‌های ماهانه) در زنان استفاده می‌شود. ترانکسامیک اسید در یک کلاس از داروها به نام antifibrinolytics است. برخی از مهم‌ترین موارد مصرف این دارو شامل منوراژیا، آنژیوادم ارثی (خارج از برچسب)، بیوپسی مخروطی (خارج از برچسب)، اپیستاکسی (خارج از برچسب)، هایفما (خارج از برچسب)، آنژیوادم ارثی (خارج از برچسب) و… می‌باشد.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Tranexamic acid
آنتی فیبرینولیتیک؛ مشتق آمینو اسید لیزین مصنوعی، که انحلال فیبرین هموستاتیک توسط پلاسمین را کاهش می‌دهد در حضور ترانگزامیک اسید، مکان‌های اتصال گیرنده لیزین پلاسمین برای فیبرین اشغال می‌شود و از اتصال به مونومرهای فیبرین جلوگیری می‌کند و در نتیجه ساختار فیبرین را حفظ و تثبیت می‌کند. حداکثر غلظت پلاسمایی 16.41 میکروگرم در میلی لیتر (حالت پایدار) بوده و در آخر از طریق دفع ادرار عمدتاً از فیلتراسیون گلومرولی دفع می‌شود.
مقدار مصرف داروی Tranexamic acid
ترانکسامیک اسید به صورت قرصی برای مصرف خوراکی عرضه می‌شود. این دارو معمولاً با یا بدون غذا سه بار در روز تا 5 روز در طول قاعدگی ماهانه مصرف می‌شود. شما باید مصرف این دارو را هر ماه با شروع قاعدگی شروع کنید. لازم بذکر است، وقتی پریود نمی‌شوید، ترانگزامیک اسید مصرف نکنید. این دارو را تقریباً در همان ساعاتی از روز که قرار است یک دوز دریافت کنید، مصرف کنید. این دارو را طبق دستور پزشک خود مصرف کنید تا بیشترین سود را از آن ببرید.
زمان مصرف قرص ترنسید
قرص ترانگزامیک اسید را بیش از 5 روز در سیکل قاعدگی مصرف نکنید یا بیش از 6 قرص در یک دوره 24 ساعته مصرف نکنید. قرص این دارو را به طور کامل مصرف کنید و از خرد کردن یا جویدن آن خودداری کنید. ترانکسامیک اسید برای کاهش میزان خون از دست رفته در طول دوره ماهانه استفاده می‌شود اما خونریزی قاعدگی را متوقف نمی‌کند. اگر خونریزی شما در طول درمان بهبود نیافت یا بدتر شد، با پزشک خود تماس بگیرید. همچنین این دارو برای زنان در سنین باروری مناسب است ولی برای استفاده در دختران قبل از قاعدگی در نظر گرفته نشده است.
مقدار مصرف داروی ترانگزامیک اسید در بزرگسالان
- این دارو برای درمان خونریزی شدید قاعدگی چرخه‌ای زنان توصیه می‌شود. دوز پیشنهادی 1300 میلی گرم به صورت خوراکی تا 5 روز در طول قاعدگی می‌باشد. همچنین در صورتی که به اختلال کلیوی مبتلا هستید، دوز مصرفی باید توسط پزشک تجویز شود.
- در جهت آنژیوادم ارثی در پروفیلاکسی طولانی مدت، 1000-1500 میلی گرم هر 8 الی 12 ساعت به صورت خوراکی مصرف شود. در صورتی که دفعات حملات کاهش پیدا کرد، دوز مصرفی به 500 میلی گرم به صورت خوراکی در روز یا هر 12 ساعت کاهش پیدا می‌کند. همچنین در پروفیلاکسی کوتاه مدت 75 میلی گرم بر کیلوگرم به مدت 5 روز قبل و بعد از رویداد در 8 الی 12 ساعت ساعت تجویز می‌شود.
- بیوپسی مخروطی، 1000-1500 میلی گرم هر 8 الی 12 ساعت استفاده شود.
- اپیستاکسی، 1000-1500 میلی گرم هر 8 الی 12 ساعت به مدت ده روز استفاده شود.
- هایفما، 1000-1500 میلی گرم هر 8 الی 12 ساعت به مدت 7 روز مصرف شود.
موارد احتیاط
- افزایش خطر ابتلا به ترومبوز در صورت مصرف همزمان با داروهای ضد بارداری خوراکی ترکیبی (به موارد منع مصرف)، کنسانتره‌های کمپلکس فاکتور IX، کنسانتره‌های ضدانعقادی ضدمهارکننده یا ترتینوئین خوراکی وجود دارد.
- ترومبوز یا ترومبوآمبولی وریدی و شریانی و همچنین مواردی از انسداد شریان شبکیه و ورید شبکیه گزارش شده است.
- این دارو ممکن است باعث ادم مغزی و انفارکتوس مغزی در زنان مبتلا به خونریزی زیر عنکبوتیه شود.
- قبل از مصرف این دارو، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در آن حساسیت دارید، از مصرف دارو خودداری کنید. با پزشک خود در رابطه با خطرات استفاده و تداخلات دارویی مشورت کنید تا در صورت نیاز پزشک داروهای مشابه را برای شما تجویز کند.
- اگر از داروهای ضدبارداری هورمونی (قرص‌های ضدبارداری، چسب‌ها، حلقه‌ها و آمپول‌ها) استفاده می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. در صورت مصرف این دارو، احتمالاً پزشک به شما خواهد گفت که ترانگزامیک اسید مصرف نکنید. به پزشک و داروساز خود بگویید که چه داروهای دیگری با نسخه و بدون نسخه مانند ویتامین‌ها، مکمل‌های غذایی و داروهای گیاهی مصرف می‌کنید.
- اگر سابقه بیماری لخته شدن خون دارید یا در حال حاضر مبتلا به این بیماری هستید؛ با پزشک در رابطه با خطرات استفاده از ترنسید مشورت کنید تا در صورت نیاز داروهای دیگر برای شما تجویز شود.
- اگر بیماری کلیوی دارید یا قبلاً داشته‌اید، قبل از مصرف دارو به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین اگر فاصله زمانی بین شروع قاعدگی شما کمتر از 21 روز یا بیشتر از 35 روز باشد، باید با پزشک در رابطه با مصرف این دارو مشورت کنید.
موارد هشدار استفاده از ترانگزامیک اسید
- اگر از قرص‌های ضدبارداری یا انواع دیگر ضدبارداری (مثلاً چسب، حلقه واژینال یا دستگاه داخل رحمی) استفاده می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین در صورتی که داروهای پیشگیری از بارداری یا داروهای با ترکیب هورمون استفاده می‌کنید، از مصرف ترنسید را قطع کنید.
- داروی ترنسید (Tranexamic acid) ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک جدی از جمله آنافیلاکسی شود. آنافیلاکسی می‌تواند تهدیدکننده زندگی بیمار باشد و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. اگر در حین مصرف این دارو دچار تنگی نفس، مشکل در تنفس، گرفتگی قفسه سینه، برافروختگی صورت، مشکل در بلع یا هر تورم دست، صورت یا دهان خود شدید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
- اگر این دارو بعد از دو دوره قاعدگی خونریزی شما را کاهش نداد یا به نظر می‌رسد که اثر خود را از دست می‌دهد، با پزشک در رابطه با تغییر دارو یا دوز مصرفی مشورت کنید.
- از مصرف داروهای دیگر بدون مشورت با پزشک خودداری کنید. زیرا ترنسید دارای تداخلات دارویی زیادی است.
موارد منع مصرف ترنسید
- حساسیت مفرط
- زنانی که از داروهای ضد بارداری ترکیبی هورمونی استفاده می‌کنند.
- بیماری ترومبوآمبولیک فعال (مانند DVT، آمبولی ریه یا ترومبوز مغزی)
- سابقه ترومبوز یا ترومبوآمبولی، از جمله انسداد ورید یا شریان شبکیه
- خطر ذاتی ترومبوز یا ترومبوآمبولی (به عنوان مثال، بیماری دریچه‌ای ترومبوژنیک، بیماری ریتم قلبی ترومبوژن، یا هیپرانعقادی)
عوارض جانبی قرص ترنسید (Tranexamic acid)
سردرد یا سبکی سر، کم خونی، میگرن، کمردرد، دردشکم، درد اسکلتی عضلانی، گرفتگی و اسپاسم عضلانی و… برخی از عوارض جانبی داروی ترنسید (Tranexamic acid) می‌باشد. همچنین بر طبق برخی گزارشات پس از بازاریابی، این دارو سبب حالت تهوع، استفراغ و اسهال و برخی واکنش‌های پوستی آلرژیک شده است. مواردی با استفاده همزمان از داروهای ضد بارداری ترکیبی هورمونی همراه بوده است. رویدادهای ترومبوآمبولیک (مانند DVT، آمبولی ریوی، ترومبوز مغزی، نکروز حاد قشر کلیوی، انسداد شریان و ورید مرکزی شبکیه) نیز از دیگر عوارض این دارو گزارش شده است.
- سردرد
- علائم بینی و سینوس
- کمردرد
- درد شکم
- درد اسکلتی عضلانی
- آرترالژی
- گرفتگی و اسپاسم عضلانی
- میگرن
- کم خونی
- خستگی
تداخل دارویی ترنسید
بیماران قبل از مراجعه به پزشک، لیستی از داروهای شیمیایی و گیاهی مورد استفاده خود تهیه کرده و به وی نشان دهید. پزشک شما باید باتوجه به داروهای مصرفی، سن بیمار، شرایط جسمانی و… دارویی را تجویز کند تا در کنار فواید از عوارض و تداخلات دارویی نیز جلوگیری شود. تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر یا خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. بدون مشورت با پزشک هرگز دوز خود را قطع، کاهش یا افزایش ندهید.
- تداخلات رده X (پرهیز): کمپلکس ضدمهارکننده انعقاد (انسانی)، مشتقات استروژن (موجود در فراورده‌های ضدبارداری)، پروژستین ها (موجود در فراورده‌های ضدبارداری)
- افزایش اثرات داروها توسط ترانگزامیک اسید: کمپلکس ضدمهارکننده انعقاد (انسانی)
- افزایش اثرات ترانگزامیک اسید توسط داروها: مشتقات استروژن (ضدبارداری)، پروژستین‌ها (ضدبارداری)، ترتینوئین (سیستمیک)
مصرف داروی ترنسید (Tranexamic acid) در دوران بارداری و شیردهی
مصرف این دارو در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. هیچ اطلاعات خاصی در رابطه با ترنسید در زنان باردار برای ارزیابی خطر مرتبط با نقایص مادرزادی، سقط جنین یا پیامدهای نامطلوب مادر یا جنین وجود ندارد. ترانگزامیک اسید (Tranexamic acid) از جفت عبور می‌کند. مطالعات تولید مثل حیوانی، پیامدهای رشد نامطلوب را با تجویز خوراکی این دارو به موش‌های باردار در دوزهای حداکثر 4 برابر دوز توصیه شده برای انسان شناسایی نکرده است.
تاثیر قرص ترنسید در شیردهی
داروی ترنسید اسید با غلظتی در حدود یک صدم غلظت سرمی مربوطه در شیر مادر وجود دارد. مقدار ترانگزامیک اسیدی که نوزاد شیرخوار جذب می‌کند، ناشناخته است. هیچ داده کافی در مورد اثرات این دارو بر روی شیرخواران یا تولید شیر مادر وجود ندارد. فواید رشدی و سلامتی تغذیه با شیر مادر باید همراه با نیاز بالینی مادر به درمان و هرگونه اثرات نامطلوب احتمالی بر روی کودک شیرده از درمان یا بیماری زمینه‌ای مادر در نظر گرفته شود.
شرایط نگهداری داروی Tranexamic acid
داروی ترنسید اسید باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.
کلام آخر در مورد داروی ترنسید
چنانچه در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز گفتیم، ترنسید اسید به عنوان یک گزینه در مدیریت خونریزی‌های زنان می‌تواند از اهمیت بالایی برخوردار باشد. با توجه به نیاز به تحقیقات بیشتر و تجربیات بیشتر در این زمینه، امیدواریم که این مقاله به پزشکان، محققان و زنان مبتلا به خونریزی‌های زنان کمک کند تا راهکارهای بهبود و درمان مناسب‌تری را برای مدیریت این مشکلات پیدا کنند و از تأثیرات منفی خونریزی‌ها بر کیفیت زندگی جلوگیری کنند.
منبع سایت: Medscape